U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislave Apostolović, predsednika veća, Katarine Manojlović Andrić i Branislava Bosiljkovića, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Ivan Ćalović, advokat iz ..., protiv tuženog BB iz ..., čiji je punomoćnik Mileta Maslarević, advokat iz ..., radi vršenja roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 641/16 od 16.12.2016. godine, u sednici veća održanoj dana 19.10.2017. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilje izjavljena protiv stava prvog izreke presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 641/16 od 16.12.2016. godine.

ODBIJA SE kao neosnovan zahtev tuženog za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Čačku P2 276/14 od 19.05.2016. godine, stavom prvim izreke, razveden je brak stranaka zaključen 06.10.2001. godine pred matičarem Grada ..., pod tekućim brojem ... za 2001. godinu. Stavom drugim izreke, utvrđeno je da otac, BB iz ..., samostalno vrši roditeljsko pravo nad zajedničkim detetom stranaka, maloletnim VV, rođenim ... godine u ... . Stavom trećim izreke, utvrđeno je da je prebivalište maloletnog VV na adresi oca u ... u ulici ... broj ... . Stavom četvrtim izreke, uređen je način održavanja ličnog kontakta između deteta i majke, na taj način što će dete sa majkom provoditi svaki drugi vikend nakon završetka školskih časova do nedelje u 19 časova; svaki drugi državni i verski praznik (Nova godina, Božić, Vaskrs, Prvi maj); svaki drugi dečiji rođendan; na dan krsne slave majke; polovinu zimskog raspusta (naizmenično prvu i drugu polovinu) i dva puta po 10 dana preko letnjeg raspusta u kontinuitetu, s tim što će majka dete preuzimati i vraćati ispred kuće gde dete živi sa ocem, a što je otac dužan priznati. Stavom petim izreke, obavezana je majka da na ime svog doprinosa za izdržavanje maloletnog VV plaća mesečno iznos od po 8.000,00 dinara, počev od 19.05.2016. godine, kao dana presuđenja pa do isplate i to od prvog do desetog u mesecu za tekući mesec, na ruke zakonskog zastupnika-oca BB, s`tim što je dospele, a neisplaćene rate dužna da plati u roku od 15 dana po pravnosnažnosti presude. Stavom šestim izreke, određeno je da privremene mere određene rešenjima od 23.03.2015. godine i 21.12.2015. godine ostaju na snazi do pravnosnažnog okončanja ovog postupka. Stavom sedmim izreke, odlučeno je da svaka stranka snosi svoje troškove postupka.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 641/16 od 16.12.2016. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužilje i potvrđena presuda Osnovnog suda u Čačku P2 276/14 od 19.05.2016. godine u stavu drugom, trećem i šestom izreke presude. Stavom drugim izreke drugostepene odluke, ukinuta je presuda Osnovnog suda u Čačku P2 276/14 od 19.05.2016. godine u stavu četvrtom, petom i sedmom izreke i predmet u ukinutom delu vraćen prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, i to protiv stava prvog izreke, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitnih povreda odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Tuženi je dostavio odgovor na reviziju i tražio naknadu troškova postupka na ime sastava odgovora na reviziju od strane advokata.

Ispitujući pravilnost drugostepene presude u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US i 55/14 - u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti. Osim navedene bitne povrede, revizijski razlog u smislu člana 407. ZPP mogu biti bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 6, 8, 10. i 11. ovog zakona, pod uslovom da su isticane u žalbi, odnosno da su učinjene u postupku pred drugostepenim sudom, kao i bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. ovog zakona, koje su učinjene u postupku pred drugostepenim sudom. Stoga revizijski navodi o učinjenoj bitnoj povredi iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, ne mogu biti revizijski razlog, dok je neosnovano ukazivanje revidenta na bitnu povredu iz člana 374. stav 1. u vezi sa čl. 383. i 384. ZPP, s obzirom da, suprotno navodima revizije, drugostepeni sud nije bio dužan da zakaže raspravu, već je to propisano samo kao mogućnost drugostepenog suda u situaciji kada je radi pravilnog utvrđenja činjeničnog stanja potrebno da se pred drugostepenim sudom ponove već izvedeni dokazi ili dokazi čije je izvođenje odbio prvostepeni sud. Neosnovano je i ukazivanje na pogrešnu primenu materijalnog prava, a osporavanje utvrđenog činjeničnog stanja u reviziji nije dozvoljeno saglasno članu 407. stav 2. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su zaključile brak dana 06.10.2001. godine i tokom trajanja braka dobili sina VV, rođenog ... godine. Odnosi između bračnih drugova su ozbiljno i trajno poremećeni, zbog čega je brak stranaka razveden, a nakon prekida bračne zajednice maloletni VV je ostao da živi sa ocem, ovde tuženim. Komunikacija između tužilje i deteta je loša, a maloletni VV odbija komunikaciju sa tužiljom usled dominantnog odnosa oca, pri čemu su kontakti između tužilje i deteta neredovni i traju kratko - između 15 i 30 minuta. Iz izveštaja Centra za socijalni rad, utvrđeno je da je porodica … poznata u Centru još od 2005. godine kada su bili problemi u porodičnom funkcionisanju, koji su kasnije prevaziđeni, da je juna meseca 2014. godine tužilja prijavila Centru nasilje u porodici, a nakon par meseci je podnet predlog za sporazumni razvod braka, kojom prilikom je vođen postupak procene roditeljske funkcionalnosti oba supružnika i postignut dogovor da se maloletni VV poveri ocu na samostalno vršenje roditeljskog prava. Kasnije su stranke odustale od predloga za sporazumni razvod braka. Od strane stručnog tima utvrđeno je da se kod dečaka uočava lojalnost prema ocu (zamera majci što ima novog partnera), kao i utvrđeno da oba roditelja imaju podobnost da samostalno vrše roditeljsko pravo. Iz izveštaja Centra za socijalni rad od 11.05.2015. godine proizlazi da se od prethodnog rada sa porodicom … situacija pogoršala iz razloga što maloletni VV pokazuje snažan otpor prema majci, zbog čega je Centar pokušavao da uspostavi roditeljsku saradnju viđanja dečaka i majke, ali u tome nije uspeo. Nakon usvajanja privremene mere, maloletni VV je počeo da provodi vreme sa majkom ali i dalje pruža otpor (ne želi da uđe u stan, kratko se zadržava do 30 minuta, bez noćenja), a u razgovoru dečak pokazuje viši stepen tenzije, jako je uznemiren, povremeno plače, što sve ukazuje da je njegov psihofizički razvoj ugrožen. Maloletni VV je upućen u razvojno savetovalište dečijeg dispanzera kod psihologa, zbog procene stepena ugroženosti njegovog psihičkog razvoja, kojom prilikom su sa roditeljima obavljena dva razgovora, a sa dečakom pet savetodavnih razgovora u kojima psiholog nalazi da ne dolazi do značajnog napretka u kvalitetu saradnje i smanjivanju početnog otpora deteta prema majci. Fokusiranje na produbljivanje odnosa majke i maloletnog VV još više stvara otpor i odmaže u daljem procesu uspostavljanja poverenja, zbog čega nije moguće organizovati savetodavni rad sa dečakom.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno nižestepeni sudovi primenjuju materijalno pravo kada su vršenje roditeljskog prava poverili ocu.

Članom 77. stav 2. Porodičnog zakona propisano je da jedan roditelj sam vrši roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava.

Odredbom člana 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta predviđeno je da je, u svim aktivnostima koje se tiču dece, bez obzira da li ih preduzimaju javne ili privatne institucije, od prvenstvenog značaja najbolji interes deteta, a ovakva obaveza predviđena je i članom 6. Porodičnog zakona, po kome je svako dužan da se rukovodi najboljim interesima deteta po svim aktivnostima koji se tiču deteta.

Imajući u vidu citirane zakonske odredbe, kao i da iz utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da je odnos dečaka i majke-tužilje potpuno nefunkcionalan, da maloletni VV pruža otpor prema tužilji, što dovodi do toga da se ne može uspostaviti normalna relacija odnosa i da je kod maloletnog VV prisutna uznemirenost i da je ugrožen njegov psihofizički razvoj, to pravilno nižestepeni sudovi vršenje roditeljskog prava poveravaju ocu, zbog čega se neosnovano revizijom tužilje ukazuje da je u ovom delu pogrešno primenjeno materijalno pravo.

Osim toga, članom 65. Porodičnog zakona propisano je da dete koje je sposobno da formira svoje mišljenje ima pravo slobodnog izražavanja svog mišljenja, da se mišljenju deteta mora posvetiti dužna pažnja u svim pitanjima koja ga se tiču i u svim postupcima u kojima se odlučuje o njegovim pravima, a u skladu sa godinama i zrelošću deteta, kao i da dete koje je navršilo 10-u godinu života može slobodno i neposredno izraziti svoje mišljenje u svakom sudskom i upravnom postupku u kome se odlučuje o njegovim pravima.

Imajući u vidu izneto, te da je maloletni VV rođen ... godine, i da je u takvom kalendarskom uzrastu da je sposoban da formira svoje mišljenje i ima pravo slobodnog izražavanja tog mišljenja u skladu sa članom 65. Porodičnog zakona, pravilno su se nižestepeni sudovi rukovodili najboljim interesima deteta, vodeći računa o njegovom psihofizičkom razvoju, te odlučili kao u izreci.

Navodi revizije kojima se ukazuje da tuženi nije podoban da mu se dete poveri na čuvanje i vaspitanje, s obzirom da je isti psihički i fizički maltretirao njegovu majku, ovde tužilju, ne utiču na pravilnost i zakonitost pobijane odluke, s obzirom da u toku postupka nije utvrđeno da je tuženi na bilo koji način ugrozio psihofizički razvoj maloletnog VV, a da iz izveštaja Centra za socijalni rad proizlazi da oba roditelja imaju podobnost da samostalno vrše roditeljsko pravo, ali da maloletni VV pruža otpor prema tužilji, da se ne može uspostaviti normalna relacija odnosa između tužilje i maloletnog VV, te da je njihov odnos potpuno nefunkcionalan.

Ostalim navodima revizije ukazuje se na pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje, a što ne može biti predmet ocene revizijskog suda u smislu člana 407. ZPP.

Na osnovu izloženog, primenom člana 414. ZPP, odlučeno je kao u stavu prvom izreke.

Odluku o troškovima revizijskog postupka, sud je doneo na osnovu člana 165. ZPP, nalazeći da trošak sastava odgovora na reviziju nije bio nužan i neophodan za vođenje ovog postupka, zbog čega je odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić