U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branka Stanića, predsednika veća, Tatjane Matković Stefanović i Tatjane Miljuš, članova veća, u parnici po tužbi tužioca Kompanija AA Republika ..., ... ..., ... ..., čiji je punomoćnik Nemanja Savatović, advokat u ..., protiv tuženih Kompanija GENERALEXPORT za međunarodnu i unutrašnju trgovinu, hotelijerstvo, ugostiteljstvo i vazdušni saobraćaj DP Beograd – u stečaju, Narodnih heroja broj 43, čiji je punomoćnik Živka Spasić, advokat u ... i Kompanija BB Republika ... ... ... ..., ... .../..., čiji su punomoćnici Anđelko Ležajić, advokat u ... i Milan Subakov, advokat u ..., radi utvrđenja, vrednost predmeta spora 170.700.600,00 dinara, odlučujući o reviziji tužioca izjavljenoj protiv presude Privrednog apelacionog suda 3Pž 4733/21 od 28.10.2021. godine, u sednici veća održanoj 13. jula 2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE revizija tužioca izjavljena protiv presude Privrednog apelacionog suda 3Pž 4733/21 od 28.10.2021. godine, kao neosnovana.

ODBIJAJU SE zahtevi tužilaca i tuženog BB Republika ..., ... ..., za naknadu troškova revizijskog postupka.

O b r a z l o ž e nj e

Privredni sud u Beogradu je doneo presudu 6P 3954/2019 dana 03.03.2021. godine kojom je u I stavu izreke odbio prigovor presuđene stvari, kao neosnovan, u II stavu izreke odbio tužbeni zahtev da se utvrdi da je tužilac jedini nosilac prava potraživanja glavnog duga od 2.032.150,03 USD u dinarskoj protivvrednosti prema zvaničnom srednjem kursu NBS na dan otvaranja stečajnog postupka, sa 9% zatezne kamate za period od 29.07.1991. godine do otvaranja stečajnog postupka, u dinarskoj protivvrednosti prema zvaničnom srednjem kursu NBS na dan otvaranja stečajnog postupka, kao i troškova arbitražnog postupka od 43.149 USD i paušala za upravne troškove u visini od 24.574 USD, kao i troškova prevoda arbitražne odluke od 2.359,40 ČK u USD u dinarskoj protivvrednosti prema zvaničnom srednjem kursu NBS na dan otvaranja stečajnog postupka, u odnosu na prvotuženog Kompaniju Generalexport za međunarodnu i unutrašnju trgovinu, hotelijerstvo, ugostiteljstvo i vazdušni saobraćaj DP Beograd – u stečaju, kao neosnovan; u III stavu izreke odbio tužbeni zahtev istog tužioca da se utvrdi da drugotuženi Kompanija BB Republika ..., nije nosilac prava potraživanja glavnog duga od 2.032.150.03 USD u dinarskoj protivvrednosti prema zvaničnom srednjem kursu NBS na dan otvaranja stečanog postupka, sa 9% zatezne kamate za period od 29.07.1991. godine do otvaranja stečajnog postupka, u dinarskoj protivvrednosti prema zvaničnom srednjem kursu NBS na dan otvaranja stečajnog postupka, kao i troškova arbitražnog postupka od 43.149 USD i paušala za upravne troškove u visini od 24.574 USD, i troškova prevoda arbitražne odluke od 2.359,50 ČK USD u dinarskoj protivvrednosti prema zvaničnom srednjem kursu NBS na dan otvaranja stečajnog postupka u odnosu na prvotuženog Kompanija Generalexport za međunarodnu i unutrašnju trgovinu, hotelijerstvo, ugostiteljstvo i vazdušni saobraćaj DP Beograd – u stečaju, kao neosnovan; u IV stavu izreke obavezao tužioca da prvotuženom isplati iznos od 650.220,00 dinara na ime troškova parničnog postupka i u V stavu izreke obavezao tužioca da drugotuženom isplati na ime troškova parničnog postupka iznos od 2.850.340,00 dinara.

Privredni apelacioni sud je presudom 3Pž 4733/21 odbio kao neosnovanu žalbu tužioca i potvrdio prvostepenu presudu u stavu II, III, IV i V izreke i odbio je zahtev tužioca i tuženog za naknadu troškova žalbenog postupka.

Protiv navedene drugostepene presude tužilac je izjavio dozvoljenu i blagovremenu reviziju, kojom presudu pobija zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 1. u vezi sa članom 387. stav 3. i članom 374. stav 2. tačka 10. ZPP, te zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Drugotuženi, BB. Republika ..., ... ..., podneo je odgovor na reviziju tužioca.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu po odredbi člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br 72/2011 ... 18/2020) i našao da revizije nije osnovana.

Pobijana presuda je doneta bez bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Nema bitne povrede odredaba parničnog postupka na koju u reviziji ukazuje tužilac u smislu odredbe člana 374. stav 1. Zakona o parničnom postupku u vezi odredbe člana 387. stav 3. Zakona o parničnom postupku, kojom je propisano da u slučaju da je prvostepena presuda već jedanput bila ukinuta, drugostepeni sud ne može da ukine presudu i uputi predmet prvostepenom sudu na ponovno suđenje. Ovo s toga što je drugostepenom presudom koja se pobija revizijom potvrđena prvostepena presuda. Navodi revizije kojima tužilac obrazlaže svoj stav o ovoj bitnoj povredi odredaba parničnog postupka tiču se rešenja Privrednog apelacionog suda 4Pž 857/2019 od 10.07.2019. godine, a ne revizijom pobijane presude 3Pž 4733/21 od 28.10.2021. godine.

Nema ni bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 10. Zakona o parničnom postupku kako to neosnovano smatra revident. Odredbom člana 374. stav 2. tačka 10. Zakona o parničnom postupku određeno je da bitna povreda odredaba parničnog postupka uvek postoji ako je odlučeno o zahtevu o kome je ranije pravnosnažno presuđeno, ili o kome je ranije zaključeno sudsko poravnanje. Revizijom tužilac obrazlaže da je arbitražnom odlukom Češke arbitraže broj Rsp 116/93 od 27.10.1995. godine arbitražni sud utvrdio da je tužilac vlasnik spornog potraživanja u odnosu na prvotuženog, pa da u ovoj parnici pravnosnažnom presudom sud nije mogao utvrditi da je tužilac isto potraživanje ustupio firmi VV, 1993. godine, odnosno pre arbitražnog postupka. S tim u vezi ističe da ugovor o ustupanju od 16.06.1993. godine nije pravno valjan, to jest da je neverodostojan. Dalje, obrazlaže da postoji i presuda Vrhovnog suda u Pragu broj 49 CM 74/2005 od 07.05.2009. godine povodom spornog potraživanja, u sporu koji je isti tužilac pokrenuo protiv ovde drugotuženog, kojom je utvrđeno da je tužilac jedini nosilac potraživanja, na temelju zaključka da ugovor o ustupanju potraživanja iz 1993. godine nije bio važeći. Stoga, smatra da postoji protivrečnost između razloga pravnosnažne sudske odluke i sadržine izvedenih dokaza, što je bitna povreda odredaba parničnog postupka predviđena odredbom člana 374. stav 2. tačka 12. Zakona o parničnom postupku, što nije zakonom predviđen revizijski razlog. Na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 10. Zakona o parničnom postupku, a prema odredbi člana 407. stav 1. tačka 2. istog zakona, revizijom se može osporavati pravnosnažna presuda pod uslovom da je ta bitna povreda isticana u žalbi, odnosno da je učinjena u postupku pred drugostepenim sudom. Prema sadržini ovog razloga koga revident ističe, on se tiče pre svega prvostepene presude, pa je ta bitna povreda odredaba parničnog postupka morala biti isticana u žalbi. Međutim, drugostepenom presudom nije odlučivano o stavu 1. izreke prvostepene presude kojom je odbijen prigovor presuđene stvari, jer žalbom tužilac nije pobijao prvostepenu presudu u stavu 1 izreke. Stoga, razlog presuđene stvari koji sada u reviziji ističe tužilac, nije zakonom dozvoljen revizijski razlog u smislu odredbe člana 407. stav 1. tačka 2. Zakona o parninom postupku. Stoga ove revizijske razloge o bitnoj povredi odredaba parničnog postupka Vrhovni kasacioni sud nije razmatrao.

Ne stoji navod revizije da je prvotuženi priznao tužbeni zahtev, podneskom od 05.05.2020. godine. Podnesak ne sadrži izričito priznanje tužbenog zahtev koje bi bilo relevantno u procesnom smislu. Prvotuženi u podnesku navodi da je nesporan iznos potraživanja za glavni dug, dakle njegova visina, ali nije naveo da priznaje tužbeni zahtev. I u daljem izjašnjavanju tokom postupka, već u podnesku od 01.09.2020.godine prvotuženi navodi da kada sud utvrdi ko je vlasnik potraživanja iz ove parnice, da li tužilac, ili drugotuženi, pa ukoliko outvrdi da je vlasnik potraživanja tužilac, tada bi morala veštačenjem biti utvrđena i visina potraživanja.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju na temelju kog je doneta pobijana presuda, a koje je utvrdio prvostepeni sud, odlukom arbitražnog suda pri Gospodarskoj komori ČR i Agrarnoj komori ČR u Pragu Rsp 116/93 iz 1995. godine, obavezan je prvotuženi Generalexport da tužiocu isplati 2.032.150,03 USD sa 9% zatezne kamate, troškove arbitražnog postupka, paušal za upravne troškove i troškove prevoda arbitražne odluke, koja odluka je priznata u Republici Srbiji. Dana 09.08.2007. godine Agencija za privatizaciju je donela odluku o restrukturiranju subjekta privatizacije Kompanije Generalexport, te je 29.08.2007. godine tužilac prijavio potraživanje u iznosu od 2.032.150,03 USD na ime glavnog duga, koje prvotuženi nije osporavao, a osporio je iznos obračunate kamate. Program restrukturiranja Kompanije Generalexport DP Beograd - u restrukturiranju je usvojen 17.12.2007. godine, prihvaćen od strane Agencije za privatizaciju 25.12.2007. godine i u tom programu se nalazi kao prijavljeno potraživanje za glavni dug od 2.032.150,03 USD i za kamatu u iznosu od 2.523,093,03 USD. Dalje je utvrđeno da je presudu Gradskog suda Prag od 24.06.2008. godine broj 49 CM 74/2005 – 405, na koju se revident poziva, izmenio Vrhovni sud u Pragu, presudom 49 CM 74/2005 od 07.09.2009. godine koja je priznata u Republici Srbiji, tako što je odbio tužbu za određenje da tužilac AA ima iza društva Generalexport Beograd potraživanje u visini od 2.032.150,03 USD sa pripadajućim troškovima, prema BB, sa razloga što je našao da je tužilac na osnovu arbitražne odluke mogao da traži izvršenje i ispunjenje od Generalexporta, i da nema pravni interes za vođenje parnice protiv BB. Na taj način je rešen spor između ovde tužioca i tuženog BB na koji u reviziji ukazuje tužilac.

Utvrđeno je da je tužilac ugovorom od 28.01.1991. godine organizovan kao holding preduzeće i osnovao ćerku firmu VV1 as sa sedištem u ..., koja firma je upisana 10.06.1991. godine a izbrisana 30.06.1994. godine kada je upisan GG, koji je 09.11.1994. godine upisan kao GG u likvidaciji. Tužilac je zaključio ugovor o ustupanju potraživanja 16.06.1993. godine kojim je na svoju ćerka firmu VV1 as sa sedištem u ..., na osnovu osnivačkog ugovora od 28.01.1991. godine, ustupio sva potraživanja iz kontrakta 8577320 i prema dužniku firmi Generalexport Beograd. Utvrđeno je da je GG u likvidaciji ustupio ovde drugotuženom potraživanja prema ovde prvotuženom u iznosu od 2.032.150,03 USD, i kamate, sudske i ostale troškove, utvrđene od arbitražnog suda pri Privrednoj komori Češke Republike i Agrarne komore Češke Republike u Pragu pod brojem RS 116/93 od 27.10.1995. godine, i to Ugovorom o ustupanju potraživanja broj 1/2003 zaključenim 06.05.2003. godine u skladu sa odredbama paragrafa 524 Češkog građanskog zakonika, između ustupioca GG u likvidaciji i prijemnika BB, ovde drugotuženog. Predmet tog ugovora je ustupanje potraživanja prema dužniku, ovde prvotuženom, koje proizilazi iz odluke arbitražnog suda, uz naknadu. Na nepokretnosti u vlasništvu prvotuženog je 24.02.2004. godine upisana hipoteka prvog reda u korist drugotuženog, radi obezbeđenja potraživanja u iznosu od 2.032.150,03 USD na ime glavnog duga sa kamatom od 9% počev od 29.07.1991. godine do naplate, iznosa od 43.149 USD na ime troškova takse u arbitražnom postupku i 24.574 USD, što navodi Agencija za privatizaciju u dopisu upućenom prvotuženom 24.02.2010. godine, dok je istovremeno u postupku restrukturiranja od strane prvotuženog kao subjekta privatizacije priznato postojanje duga prema ovde tužiocu. Agencija za privatizaciju konstatuje da subjekt privatizacije po istom pravnom osnovu prihvata postojanje duga prema oba pravna lica i to drugotuženom kao hipotekarnom poveriocu i prema prvotuženom kao neobezbeđenom poveriocu. Agencija za privatizaciju je pomenutim dopisom navela da je potrebno da subjekt privatizacije, ovde prvotuženi donese izmene programa restrukturiranja i odluči kome duguje. Izmenjen je program restrukturiranja 22.12.208. godine, prihvaćen od Agencije za privatizaciju 26.02.2012. godine. Prvostepeni sud je utvrdio, na osnovu izjave revizijske agencije, da je ona utvrdila postojanje potraživanja od društva Generalexport u visini od 2.032.150,03 USD u knjigama društva GG u likvidaciji ..., sa datumom 30.11.2001. godine i da je to potraživanje uključeno u imovinu GG u likvidaciji prilikom njegovog osnivanja od strane društva matice AA ... . Tužilac je dostavio 08.02.1996. godine privrednom društvu GG u likvidaciji arbitražnu presudu u sporu protiv Generalexporta, kojom je priznat iznos od USD 2.032.150,03 plus kamate, uz napomenu da u slučaju ako dužnik ne plati dobrovoljno spremni su da izvrše radnje koje dovode do izvršenja.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja su nižestepeni sudovi zaključili da nije osnovan tužbeni zahtev za utvrđenje da je tužilac jedini nosilac prava potraživanja prema prvotuženom, jer je tužilac predmetno potraživanje ustupio 1993. godine društvu VV, kasnijem GG, odnosno GG u likvidaciji, koji je isto potraživanje preneo ovde drugotuženom kao prijemniku, ugovorom iz 2003. godine. Primenom češkog prava kao merodavnog, člana 524 Građanskog zakonika Češke Republike, sudovi su zaključili da je ugovor o ustupanju potraživanja između tužioca kao prenosioca i VV, potonjeg GG u likvidaciji proizveo pravno dejstvo i da je potraživanje prešlo u imovinu GG u likvidaciji, te je njime mogao raspolagati ugovorom o cesiji tako što ga je preneo drugotuženom .

Revizija se svodi na osporavanje pravilnosti utvrđenog činjeničnog stanja, osporavajući postojanje ugovora o ustupanju potraživanja od 16.06.1993. godine, isticanjem da nije pravno valjan i da je kopija ugovora iz 1993. godine neverodojstojna, i pozivajući sa na odluke arbitražnog suda i praškog suda u sporu između tužioca i prvotuženog i tužioca i drugotuženog.

Međutim, revizijom se ne može pobijati pravilnost utvrđenog činjeničnog stanja, prema odredbama član 407. Zakona o parničnom postupku. Ovo bez obzira da li su razlozi pobijanja utvrđenog činjeničnog stanja u oceni dokaza, ili u isticanju okolnosti da su drugi sudovi o postojanju ugovora, kao činjenice, drugačije utvrdili činjenično stanje. Osim toga, prvostepeni sud je raspravio činjenice o prenosu potraživanja tužioca na VV, potonjeg GG u likvidaciji, na osnovu svih drugih izvedenih dokaza, ne samo na osnovu kopije ugovora od 16.06.1993. godine, i na osnovu drugih utvrđenih činjenica (o evidenciji potraživanja u imovini GG u likvidaciji, izveštaja tom privrednom društvu od strane tužioca, da je GG snosio troškove postupka u Češkoj Republici i u Srbiji i dr.). Takođe je raspravio sadržinu arbitražne odluke i ocenio da je tužilac u postupku pred arbitražom istupao u svoje ime, ali u korist VV na koga je preneo sporno potraživanje, što nije u suprotnosti sa odredbama češkog prava, konkretno člana 530. stav 1. Građanskog zakonika Češke Republike. Pravilno je od strane nižestepenih sudova zaključeno i da se singularna sukcesija u pravima na potraživanje, čiji je titular sporan, ne dokazuje sadržinom presude Vrhovnog suda u Pragu, jer je njome odbijen tužbeni zahtev ovde tužioca prema ovde drugotuženom.

U reviziji tužilac ne ukazuje na razloge prema kojim bi po sadržini češkog prava takav prenos potraživanja bio nedopušten.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja nije osnovana revizija, utemeljena na tvrdnji da nije preneto potraživanje tužioca, neverodostojnim ugovorom o ustupanju iz 1993. godine, i da stoga ne proizvodi pravno dejstvo ni ugovor o ustupanju iz 2003. godine i na osnovu tih tvrdnji na osporavanju pravilnosti primene materijalnog prava.

Sa iznetog je odbijena revizija, na osnovu odredbe člana 414. Zakona o parničnom postupku.

Odbijeni su zahtevi za naknadu troškova revizijskog postupka, tužiocu jer nije uspeo sa revizijom, primenom odredbe člana 153. Zakona o parničnom postupku, a drugotuženom jer troškovi sastava odgovora na reviziju nisu bili potrebni u smislu odredbe člana 154. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća – sudija

Branko Stanić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić