Ispitujući pravilnost drugostepene presude u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“, broj 72/11 ... 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Takođe, neosnovani su revizijski navodi da je drugostepeni sud učinio bitnu povredu iz člana 374. stav 1. u vezi člana 8. ZPP s`obzirom na to da je činjenično stanje ono koje je utvrđeno u prvostepenoj presudi. Suprotno tvrdnji revidenta, ovaj sud smatra da je drugostepeni sud ocenio bitne žalbene navode.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, parnične stranke su zaključile brak dana ...2007. godine i tokom trajanja bračne zajednice dobili dvoje zajedničke dece i to VV (rođena ...2008. godine) i GG (rođena ...2010. godine). Odnosi između bračnih drugova su ozbiljno i trajno poremećeni, zbog čega je brak stranaka razveden delimičnom presudom Osnovnog suda u Vršcu P2 292/16 od 10.11.2016. godine. Tom presudom zajednička deca parničnih stranaka poverena su majci (ovde tuženoj) radi samostalnog vršenja roditeljskog prava, utvrđeno je da prebivalište dece bude na adresi majke u ... . Presudom istog suda od 12.01.2017.godine, regulisan je i način izdržavanja maloletne dece, pa je tuženi,kao otac obavezan da na ime zakonskog izdržavanja maloletne dece plaća mesečno novčani iznos od po 8.000,00 dinara, odnosno ukupno 16.000,00 dinara. Mal. deca žive sa majkom u dvosobnom stanu u vlasništvu porodice, a da brigu oko njih tužena organizuje uz pomoć svojih roditelja. Tužilac-otac živi u selu ..., sa svojim roditeljima u porodičnoj kući. Mal. VV ima 10 godina i 8 meseci, učenica je četvrtog razreda,a mal. GG 9 godina i 2 meseca,a obe ostvaruju odličan uspeh i bave se sportom. Iz nalaza sudskog veštaka kliničkog psihologa i dečijeg psihologa od 03.06.2019. godine, utvrđeno je da deca verbalizuju želju da žive sa porodicom oca, te da su motivisana aktuelnom situacijom u kojoj je majka ostvarila emotivnu vezu sa drugom osobom bez ekspliciranja direktnog odbacujućeg odnosa prema majci, kao i bez navođenja negativnih i traumatizirajućih iskustava.Iz nalaza i mišljenja Centra za socijalni rad ..., gde tužena i mal. deca imaju prebivalište i Centra za socijalni rad ..., gde tužilac ima prebivalište utvrđeno je da oba roditelja i majka i otac poseduju kapacitete da vrše roditeljsko pravo, ali da postoji kontinuiranost boravka dece u domaćinstvu majke, gde su deca adaptirana i uspešno funkcionišu u sadašnjoj sredini gde žive sa majkom za razliku od odlaska u manje podsticajnu sredinu kada bi se lišile i emotivnih i socijalnih relacija koje su godinama uspostavljene, te da bi ukoliko bi bile poverene ocu morale da putuju u najbližu školu u ... . Prema nalazu i mišljenju Centra za socijalni rad Vršac od 10.09.2019. godine, koji predstavlja sintetizovano mišljenje ovog Centra i Centra za socijalni rad Plandište, kao i procene veštaka–kliničkog psihologa, u najboljem interesu maloletne dece je da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, odnosno nema elemenata za eventualnu izmenu odluke o vršenju roditeljskog prava, s obzirom na pol i uzrast maloletne dece i socijalnu sredinu u kojoj se nalaze, kao i dostupnost podsticajnih sadržaja. Predložio je da se izmeni postojeća privremena mera i da se odnosi između mal. dece i oca održavaju na način kako je određeno u stavu drugom izreke pobijene presude, a koji predstavlja uobičajeni standard.

Kod utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su pravilno primenili materijalno kada su zaključili da nisu ispunjeni uslovi za izmenu ranije odluke o vršenju roditeljskog prava P2 292/16 od 10.11.2016. godine, te da je u interesu dece da i dalje budu poverena majci na samostalno vršenje roditeljskog prava na osnovu člana 77. stav 3. Porodičnog zakona-PZ, kao i u pogledu održavanja ličnih odnosa ovde tužioca, kao oca sa maloletnom decom.

Nisu osnovani revizijski navodi kojima se pobija odluka o samostalnom vršenju roditeljskog prava i određenom modelu viđanja.

I po oceni Vrhovnog kasacionog suda, u situaciji kada oba roditelja poseduju kapacitete da vrše roditeljsko pravo, odluka o tome da tužena, kao majka vrši samostalno roditeljsko pravo doneta je na osnovu člana 77. stav 3. Porodičnog zakona- PZ, nakon mišljenja organa starateljstva pribavljenih u smislu člana 270. istog zakona i vođenja računa o najboljem interesu dece. Najbolji interes dece je pravni standard predviđen članom 3. Konvencije Ujedinjenih nacija o pravima deteta, preuzet je u odredbama članova 6. i 266. stava 1. Porodičnog zakona i ceni se prema okolnostima svakog konkretnog slučaja. U konkretnoj situaciji prisutnost majke na roditeljskom planu od rođenja dece, kontinuiranost boravka dece u majčinom domaćinstvu, socijalna sredina i dostupnost podsticajnih sadržaja u ..., sve imajući u vidu da se radi o deci mlađeg školskog uzrasta, razvojne potrebe dece ženskog pola, kao i nepostojanje škole u ..., ukazuju na pravilan zaključak nižestepenih sudova da je u njihovom najboljem interesu da roditeljsko pravo samostalno vrši tužena.

Suprotno navodima revizije prilikom donošenja ove odluke nižestepeni sudovi su postupili u smislu člana 270. Porodičnog zakona, koji nalaže da je sud dužan da pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili u vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava zatraži nalaz i stručno mišljenje organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima. Imajući u vidu citiranu zakonsku odredbu prvostepeni sud je ispravno postupio kada je zatražio mišljenje Centra za socijalni rad Vršac i Centra za socijalni rad Plandište, kao i kliničkog psihologa Nikole Tanaskovića (sudskog veštaka), pa je pravilan zaključak da nema mesta izmeni odluke u vršenju roditeljskog prava, s tim da se ovakvom odlukom tužilac kao otac ne diskvalifikuje za vršenje tog prava već se u prvi plan stavlja interes maloletne dece koji ima prioritet u odnosu na želje i interese roditelja i koji u konkretnoj situaciji nalaže da maloletne ćerke stranaka nastave da žive sa majkom što je njihova primarna potreba.

Po oceni ovog suda, suprotno navodima revizije, pravilna je odluka o samostalnom vršenju roditeljskog prava, imajući u vidu uzrast i ženski pol mal. dece, kojima je potrebna pojačana nega i pažnja majke,kao i činjenicu da je sud koji ne raspolaže stručnim znanjem koje je potrebno da bi se razjasnile i utvrdile sve činjenice od značaja za odluku o poveravanju maloletne dece jednom od roditelja, ispravno postupio kada je radi utvrđivanja tih okolnosti zatražio mišljenje Centra za socijalni rad Vršac i Centra za socijalni rad Plandište i veštaka -kliničkog i dečijeg psihologa, čiji usaglašeni nalaz i mišljenje je sud pravilno prihvatio. S toga su bez uticaja navodi revizije kojima se ukazuje na postojanje propusta majke u roditeljskom staranju, jer je tokom postupka nesumnjivo utvrđeno da su maloletna VV i GG zadovoljavajućeg psihofizičkog razvoja, negovane su i lepo vaspitane, te njihove emocionalni razvoj odgovara kalendarskom uzrastu i da kod njih nije ustanovljeno postojanje bilo kakve psihijatrijske dijagnoze ili poremećaja koji bi ukazivalo na njihovo zanimarivnje od strane majke i njene primarne porodice.

Shodno odredbi čl. 65. Porodičnog zakona, dete koje je navršilo 10.godinu života može slobodno i neposredno izraziti svije mišljenje u sudskom postupku. Međutim, suprotno navodima revizije, sud nije obavezan da odluči u skladu sa mišljenjem i željom maloletnog deteta, ukoliko ono nije u skladu sa njegovim najboljim interesom. Mišljenje dece u konkretnom slučaju je ocenjeno na adekvatan način i na osnovu svih izvedenih dokaza, a imajući u vidu sintetizovano mišljenje Centra za socijalni rad, kao i mišljenje veštaka (koji su stručno mišljenje dali i na osnovu urednog kontakta sa parničnim strankama i mal. decom). Ovo iz razloga, što je i pored važne uloge oca, uloga majke prioritetna u zadovoljavanju svih životnih i svakodnevnih potreba dece, posebno kada se ima u vidu da je majka u prethodnom periodu u svemu na zadovoljavajući način vodila brigu o deci, te da u sadašnjem momentu ne postoje okolnosti koje bi ukazivale da je majka kompromitovana da vrši samostalno roditeljsko pravo, budući da je utvrđeno da deca funkcionišu dobro u svojoj porodičnoj sredini.

Na osnovu člana 61. Porodičnog zakona-PZ uređen je na način održavanja ličnih odnosa tuženog kao oca sa maloletnom decom koja neće živeti u njegovom porodičnom domaćinstvu. Način održavanja ličnih odnosa maloletne dece i tužioca uređen je na osnovu mišljenja organa starateljstva koji je imao u vidu sve okolnosti konkretnog slučaja, kao i da je njihovo viđanje potrebno uskladiti sa mogućnostima i školskim obavezama maloletne dece, kao i porodičnim i radnim obavezama parničnih stranaka, jer se njihova prebivališta nalaze u različitim mestima (... i ...), što se na najbolji način može ostvariti njihovim dogovorom. Po oceni ovoga suda određen model viđanja oca i maloletne dece je optimalan s obzirom na uzrast dece, a doprineće uspostavljanju kvalitetnijih i bliskih odnosa oca i maloletnih ćerki i omogućiti da tužilac ima značajnu ulogu i uvid u podizanju i vaspitavanju svoje dece. Prema utvrđenom modelu, viđanje dece sa ocem ostvaruje se na uobičajeni način. Pri tome, tužilac u obrazloženju revizije ne ukazuje posebno na pogrešnu primenu materijalnog prava u odnosu na odluku o određenom modelu viđanja.

Na osnovu člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Zvezdana Lutovac, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić