Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Marine Milanović i Katarine Manojlović Andrić, članova veća, u parnici tužioca AA iz ..., koga zastupa Biserka Marković, advokat iz ..., protiv tuženih BB i VV iz ..., koje zastupa Srđan Ilinčić, advokat iz ..., radi utvrđenja ništavosti ugovora, odlučujući o reviziji tuženih izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž 7657/16 od 12.10.2017. godine, u sednici veća održanoj dana 30.09.2020. godine doneo je

P R E S U D U

USVAJA SE revizija tuženih, PREINAČUJE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž 7657/16 od 12.10.2017. godine u stavu prvom i drugom izreke, ODBIJA žalba tužioca i potvrđuje presuda Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 40335/13 od 16.05.2016. godine u stavu prvom i drugom izreke.

Predmet se VRAĆA Apelacionom sudu u Beogradu radi odluke o eventualnom tužbenom zahtevu.

UKIDA SE odluka o troškovima postupka sadržana u stavu četvrtom izreke Apelacionog suda u Beogradu Gž 7657/16 od 12.10.2017. godine i predmet vraća drugostepenom sudu na ponovni postupak.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Trećeg osnovnog suda u Beogradu P 40335/13 od 16.05.2016. godine u stavu prvom izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se utvrdi da je ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo od trenutka zaključenja ugovor o poklonu jednosobnog stana br. .. u potkrovlju zgrade ulica ... u ..., zaključen između tužioca kao poklonodavca i tužene BB, kao poklonoprimca, overen pred Petim opštinskim sudom u Beogradu Ov. ../96 dana 06.05.1996. godine, što bi tužena BB bila dužna da prizna i trpi i preda opisani stan u posed tužiocu slobodan od trećih lica, a presuda bude osnov za izmenu uknjižbe odnosno brisanje uknjižbe u javnim knjigama koje se vode kod RGZ Službe za katastar nepokretnosti Zemun u LN .. kat.parc .. KO ... na stanu br. .. u ulici ... i to brisanje uknjižbe na navedenom stanu u korist tužene BB po osnovu navedenog ugovora o poklonu overenog kod Petog opštinskog suda u Beogradu Ov. ../96 od 06.05.1996. godine. Istom presudom u stavu drugom izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev kojim je traženo da se utvrdi da je ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo od trenutka zaključenja ugovor o poklonu istog stana zaključena između tužene BB kao poklonodavca i tužene VV kao poklonoprimca, overen kod Četvrtog opštinskog suda u Beogradu Ov. ../2008 od 08.02.2008. godine što bi tužene bile dužne da priznaju i trpe i opisani stan predaju u posed tužiocu a presuda bude osnov za izmenu uknjižbe kod RGZ Službe za katastar nepokretnosti Zemun. Stavom trećim izreke odbijen je kao neosnovan eventualni tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio donošenje presude kojom se raskida – opoziva ugovor o poklonu istog stana Ov. ../96 od 06.05.1996. godine što bi tužena BB bila dužna da prizna i trpi i da se obaveže da vrati tužiocu navedeni stan u svojinu i državinu tako što će predati u posed slobodan od trećih lica a presuda biti osnov za izmenu uknjižbe u javnim knjigama koje se vode kod RGZ Službe za katastar Zemun. Stavom četvrtim izreke obavezan je tužilac da tuženima na ime troškova parničnog postupka isplati 822.250,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž 7657/16 od 12.10.2017. godine u stavu prvom izreke preinačena je prvostepena presuda, usvojen tužbeni zahtev i utvrđeno da je ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo od trenutka zaključenja ugovor o poklonu jednosobnog stana broj .. u potkrovlju zgrade u ulici ... br. .. u ... zaključen između tužioca kao poklonodavca i tužene BB kao poklonoprimca, overen pred Petim Opštinskim sudom u Beogradu Ov.br. ../96 dana 06.05.1996. godine, što je tužena BB dužna da prizna i trpi te da preda opisani stan u posed tužiocu slobodan od trećih lica a ova presuda je osnov za izmenu uknjižbe odnosno brisanje uknjižbe u javnim knjigama koja se vode kod RGZ Službe za katastar nepokretnosti Zemun u LN .. kat. parc. .. KO ... i to brisanje uknjižbe na stanu tužene BB po osnovu navedenog ugovora o poklonu Ov. ../96 od 06.05.1996. godine. Istom presudom u stavu drugom izreke preinačena je prvostepena presuda i usvojen tužbeni zahtev i utvrđeno da je ništav i da ne proizvodi pravno dejstvo ugovor o poklonu istog stana zaključen između tuženih overen pred Četvrtim opštinskim sudom u Beogradu Ov.br. ../2008 dana 08.02.2008. godine što su tužene dužne da priznaju i trpe i predaju stan u posed tužiocu a presuda je osnov za izmenu uknjižbe odnosno brisanje uknjižbe u javnim knjigama koje se vode kod RGZ Službe za katastar nepokretnosti. Stavom trećim izreke ukinuta je prvostepena presuda u stavu trećem izreke i stavom četvrtim prinačeno je rešenje o troškovima postupka sadržano u stavu četvrtom izreke prvostepene presude i obavezane tužene da tužiocu naknade troškove postupka u iznosu od 423.400,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 16.05.2016. godine pa do isplate.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu blagovremeno su izjavile reviziju tužene zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 403. stav 2. tačka 2. i 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ br. 72/11...), koji se u ovoj parnici primenjuje na osnovu člana 506. stav 2. istog zakona, i nalazi da je revizija dozvoljena i osnovana.

U sprovedenom postupku nema bitne povrede odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku na koju sud u postupku po reviziji vodi računa po službenoj dužnosti. Revizijom se ne ukazuje konkretno na druge povrede parničnog postupka.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju tužilac i tužena BB su bili u braku od 01.11.1979. godine do 13.02.2008. godine kada je brak razveden po tužbi ovde tužioca AA, podnetoj decembra 2007. godine. Tužiocu je dodeljen tokom braka 08.02.1982. godine na korišćenje adaptirani, jednosobni stan broj .. na ... površine 31 m2 u ulici ..., koji je tužilac otkupio ugovorom 23.12.1992. godine. Isti stan tužilac je poklonio supruzi, tuženoj BB, ugovorom overenim pred Petim opštinskim sudom u Beogradu 06.05.1996. godine. Ugovorom je navedeno da je poklon izraz zahvalnosti supruzi za dotadašnju pažnju i pomoć. Pravo svojine poklonoprimca je upisano u Katastar nepokretnosti. U vanparničnom postupku sačinjavanja zaveštanja tužilac je pred sudom 01.06.2006. godine izjavio da je za života ugovorom poklonio supruzi ½ stana u ulici ..., koji je otkupljen na njegovo ime u celosti. Tužena BB je ugovorom o poklonu overenim pred Četvrtim opštinskim sudom u Beogradu dana 08.02.2008. godine sporni stan poklonila ćerki, tuženoj VV.

Prvostepeni sud je primenom člana 52, 103, 104, 111 i 115. Zakona o obligacionim odnosima odbio tužbeni zahtev za utvrđenje ništavosti navedenih ugovora o poklonu, overenih pred sudom 06.05.1996. godine i 08.02.2008. godine, nalazeći da nisu ispunjeni zakonski uslovi za utvrđenje ništavosti, jer su oba ugovora sačinjena iz namere darežljivosti i zahvalnosti. Pobijanom presudom, primenom člana 52. Zakona o obligacionim odnosima preinačena je prvostepena presuda i utvrđena ništavost navedenih ugovora ocenom da je tužilac učinio poklon supruzi iz zahvalnosti kako bi se prevazišao poremećaj u bračnim odnosima i supruga odustala od razvoda kao i zbog njene dotadašnje pažnje i pomoći, da poremećaj nije prevaziđen te da ne bi bilo pravedno da se ne uzme u obzir greška u pobudi kod poklonodavca, koja ga je opredelila da sačini poklon a koja ulazi u osnov ugovora i otpala je.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda pobijana presuda u preinačujućem delu je zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Ugovor o poklonu nije regulisan odredbama pozivitivnog prava već se na njega primenjuju pravna pravila iz paragrafa 561-568 Srpskog građanskog zakonika i drugih ranije važećih kodifikacija građanskog prava i propisa u granicama propisanim članom 4. Zakona o nevažnosti pravnih propisa donetih pre 06. aprila 1941. godine i za vreme neprijateljske okupacije kao i važeća opšta pravila ugovornog prava. Radi se o pravnom poslu kojim poklonodavac daje ili obećava poklonoprimcu besplatno i dobrovoljno neku imovinsku vrednost a poklonoprimac to prima ili prihvata. Za ovaj ugovor je od bitnog značaja da između stranaka postoji saglasnost o predmetu poklona i volja da se taj predmet pokloni odnosno primi na poklon. Poklon treba da bude rezultat dobrovoljnog i slobodnog opredeljenja poklonodavca. Radi se o doborčinom ugovoru, bez naknade. Namera darežljivosti – volja da se poklon učini predstavlja bitan element ugovora o poklonu a pobuda za zaključenje ugovora ulazi u sam osnov ugovora. Prema članu 52. Zakona o obligacionim odnosima ako osnov ne postoji ili je nedopušten, ugovor je ništav a prema članu 53. istog zakona pobude iz kojih je ugovor zaključen ne utiču na njegovu punovažnost, ali ako je nedopuštena pobuda bitno uticala na odluku jednog ugovarača da zaključi ugovor i ako je to drugi ugovarač znao ili morao znati, ugovor će biti bez dejstva. Ugovor bez naknade nema pravno dejstvo i kada drugi ugovarač nije znao da je nedopuštena pobuda bitno uticala na odluku njegovog saugovarača.

Prema činjeničnom stanju koje je drugostepeni sud prihvatio iz presude Osnovnog suda tužilac je učinio poklon supruzi iz zahvalnosti za dotadašnju pažnju i pomoć tokom braka koji je trajao ukupno 28 godina. Navedeno izričito proizilazi i iz sadržine ugovora o poklonu. Takođe sve utvrđene okolnosti potvrđuju postojanje namere darežljivosti i zahvalnost poklonodavca, kao pobudu pri zaključenju ugovora. Tužilac je potvrdio učinjeni poklon sačinjavajući 2004. godine i sudsko zaveštanje. Pobijanom presudom ističe se i namera tužioca za očuvanje braka kao motiv, koji je razvodom otpao. Međutim, namera darežljivosti i zahvalnost za dotadašnju pažnju i pomoć kao motiv nije otpao i kauza ugovora postoji. Osim toga, bračna kriza, nastala pre zaključenja spornog poklona bila je uzrokovana vanbračnom vezom tužioca a brak je razveden devet godina nakon spornog poklona, po tužbi ovde tužioca uz protivljenje supruge. Namera tužioca da održi brak je i ostvarena godinama nakon sačinjavanja poklona pri čemu okolnost da se tužilac nakon devet godina od učinjenog poklona odlučio na razvod ne utiče na punovažnost ugovora i odluku u ovoj parici. Ugovor o poklonu overen 06.05.1996. godine nema nedopuštene pobude i zaključen je saglasno pravnim pravilima i u zakonitoj proceduri. Greška u pobudi poklonodavca, kako je definiše drugostepeni sud nije razlog ništavosti ugovora i njeno uvažavanje bi vodilo pravnoj nesigurnosti koja nije opravdana konkretnim okolnostima ovog slučaja. Sa iznetih razloga kako su oba ugovora o poklonu zaključena u skladu sa prinudnim propisima, javnim poretkom i dobrim običajima, žalba tužioca u navedenom delu nije bila osnovana usled čega je pobijana odluka preinačena potvrđivanjem presude u delu kojim je odbijen tužbeni zahtev za utvrđenje ništavosti oba ugovora o poklonu. Utvrđena punovažnost ugovora ne isključuje primenu pravila o vraćanju poklona nakon razvoda braka, propisanih članom 190. Porodičnog zakona, koji su od uticaja za odluku o preostalom, eventualnom tužbenom zahtevu.

Kako je drugostepenom odlukom (ponovo) ukinuta prvostepena presuda u delu kojim je odlučeno o eventualnom tužbenom zahtevu predmet se vraća drugostepenom sudu radi donošenja odluke o preostalom nerešenom potraživanju. Odluka o troškovima postupka je ukinuta jer zavisi od ishoda postupka u celini.

Sa iznetih razloga odlučeno je kao u izreci presude na osnovu člana 416. stav 1. Zakona o parničnom postupku.

Predsednik veća-sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić