U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Lidije Đukić i Božidara Vujičića, članova veća, u pravnoj stvari tužioca AA iz ..., ..., čiji je punomoćnik Aleksandra Kovačević, advokat iz ..., protiv tuženog „BB“, ..., čiji je punomoćnik Kruna Savović, advokat iz ..., radi naknade štete, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž3 75/18 od 16.04.2018. godine, u sednici održanoj 24.01.2019. godine, doneo je

P R E S U D U

PREINAČUJE SE presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž3 75/18 od 16.04.2018. godine, tako što se odbija žalba tužioca i potvrđuje presuda Višeg suda u Beogradu P3 17/17 od 20.12.2017. godine.

OBAVEZUJE SE tužilac da tuženom naknadi troškove revizijskog postupka od 39.600,00 dinara u roku od 8 dana od dana dostavljanja presude.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Beogradu P3 17/17 od 20.12.2017. godine, stavom prvim izreke odbijen je kao neosnovan tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da se obaveže tuženi da tužiocu na ime naknade nematerijalne štete u vidu duševnog bola zbog povrede časti i ugleda, kao solidarni dužnik sa VV i GG plati 2.000.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 11.05.2016. godine pa do isplate. Stavom drugim izreke obavezan je tužilac da tuženom naknadi troškove parničnog postupka od 277.000,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž3 75/18 od 16.04.2018. godine, stavom prvim izreke preinačena je prvostepena presuda u delu stava prvog izreke, te je delimično usvojen tužbeni zahtev i obavezan tuženi da tužiocu na ime naknade nematerijalne štete za pretrpljene duševne bolove zbog povrede časti i ugleda isplati 200.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 20.12.2017. godine kao dana donošenja prvostepene presude pa do isplate, od kog iznosa kao solidarni dužnik sa VV i GG 150.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 20.12.2017. godine pa do isplate. Stavom drugim izreke odbijena je kao neosnovana žalba tužioca i potvrđena prvostepena presuda u preostalom delu stava prvog izreke. Stavom trećim izreke preinačena je odluka o troškovima postupka sadržana u stavu drugom izreke prvostepene presude tako što je obavezan tuženi da tužiocu naknadi troškove postupka od 131.100,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom koja teče počev od 20.12.2017. godine kao dana donošenja prvostepene presude pa do isplate. Stavom četvrtim izreke obavezan je tuženi da tužiocu naknadi troškove drugostepenog postupka od 45.600,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom koja teče počev od izvršnosti odluke pa do isplate. Stavom petim izreke odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tuženi je izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja.

Tužilac je podneo odgovor na reviziju.

Ispitujući pravilnost pobijane presude u smislu člana 408. u vezi sa članom 403. stav 2. tačka 2. ZPP („Službeni glasnik RS“ broj 72/11... 55/14), koji se primenjuje na osnovu člana 506. stav 2. Zakona o parničnom postupku(„Službeni glasnik RS“ broj 72/11... 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija tuženog osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, na internet stranici www. ... .net objavljen je tekst pod naslovom „...“ čiji su autori VV i GG. U tekstu je ispod podnaslova „...“ navedeno: „...tokom celog ovog perioda koje ubica DD provodi u bekstvu (dakle krajem devedesetih i početkom dvehiljaditih), dok se skrivao u ...(...) ili vrzmao po ... (...), glavni čovek za vezu sa Srbijom i osoba za kontakt bio mu je AA, ...; kao nerazdvojni prijatelji bili su na stalnoj telefonskoj vezi, a redovno su se i viđali (ni jedan, ni drugi nisu to krili). Po tvrdnjama pojedinih izvora iz redova službe AA je obavljao ulogu kurira između SDB i Srbije (ĐĐ) i DD, prenoseći ovome poruke, a često i novac...“. Prvostepenom presudom donetom tokom trajanja ove parnice 11.05.2016. godine obavezani su tuženi VV i GG da tužiocu na ime naknade nematerijalne štete u vidu duševnog bola zbog povrede časti i ugleda, solidarno plate 20.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 11.05.2016. godine pa do isplate, dok je odbijen tužbeni zahtev preko dosuđenog iznosa do traženih 2.000.000,00 dinara. Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž3 320/2016 od 29.11.2016. godine preinačena je navedena prvostepena presuda, te su obavezani tuženi da tužiocu na ime naknade nematerijalne štete za duševne bolove zbog povrede časti i ugleda solidarno plate pored dosuđenih 20.000,00 dinara još 130.000,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 11.05.2016. godine pa do isplate. Utvrđeno je da je Internet stranicu www. ... .net registrovao tuženi preko svog ogranka BB1, te da je tuženi imalac dozvole za pružanje Internet usluga koja je izdata 10.04.2007. godine (važeća do 10.04.2012. godine). „EE“ je ....2011. godine u Registar medija Agencije za privredne registre registrovan kao medij, odnosno javno glasilo, nakon objavljivanja spornog članka, a kao izdavač navedenog javnog glasila upisano je Udruženje građana „EE“.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je odbio tužbeni zahtev za naknadu nematerijalne štete za pretrpljene duševne bolove zbog povrede časti i ugleda ocenivši da činjenično stanje utvrđeno tokom postupka ne pruža pouzdan osnov zaključku da postoji uzročna veza između radnji ili propusta tuženog i štete koju je tužilac pretrpeo objavljivanjem leziono podobnih informacija.

Posle rasprave održane pred drugostepenim sudom u smislu člana 383. stav 4. ZPP, na kojoj je ponovljeno izvođenje dokaza čitanjem svih pismena u spisima i zapisnika sa rasprava, te čitanjem izvoda iz pretrage medija od 19.12.2017. godine, drugostepeni sud je ocenio da je tuženi pasivno legitimisan u ovoj pravnoj stvari, budući da je preko svog ogranka BB1 izvršio registraciju domena www. ... .net na kome je objavljen sporni tekst, te da tuženi tokom postupka nije dokazao da su autori sporni tekst na navedenoj internet strani objavili bez ovlašćenja tuženog, da nije bilo propusta ili krivice tuženog, odnosno da tuženi i njegovi zaposleni kao administratori nisu imali kontrolu sadržaja koji se objavljuje na www. ... .net, zbog čega je prvostepenu presudu preinačio i delimično usvojio tužbeni zahtev.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilan je zaključak provostepenog suda u konkretnoj pravnoj situaciji o neosnovanosti zahteva tužioca za naknadu nematerijalne štete za pretrpljene duševne bolove zbog povrede časti i ugleda, jer je zasnovan na pravilnoj primeni materijalnog prava.

Odredbom člana 40. Zakona o elektronskim komunikacijama („Sl. glasnik RS“ br. 44/2010) propisano je da lice koje, pored obavljanja delatnosti elektronskih komunikacija, obavlja i neku drugu privrednu delatnost, dužno je da delatnost elektronskih komunikacija obavlja preko povezanog pravnog lica ili preko ogranka obrazovanog u skladu sa zakonom kojim se uređuje položaj privrednih društava.

Odredbom člana 2. stav 9. Pravilnika o uslovima za pružanje Internet usluga i ostalih usluga prenosa podataka i sadržaju odobrenja („Sl. glasnik RS“ br. 100/2008) propisano je da je domen globalno jedinstvena tekstualna oznaka koja povezuje skup računara, uređaja i servisa na Internetu u jedinstvenu administrativno–tehničku celinu

Naime, tokom postupka je nesporno utvrđeno da u momentu objavljivanja spornog teksta „EE“ nije bio javno glasilo, već je kao javno glasilo registrovan 03.03.2011. godine nakon objavljivanja spornog članka, te je u konkretnom slučaju za razrešenje spornog odnosa relevantna odredba člana 154. Zakona o obligacionim odnosima kojom je propisano da ko drugome prouzrokuje štetu dužan je naknaditi je, ukoliko ne dokaže da je šteta nastala bez njegove krivice. U konkretnom slučaju tuženi je (kao ovlašćeni registar) preko svog ogranka BB1 izvršio uslugu registracije (za koju delatnost je registrovan kod RATEL-a) naziva domena www. ... .net. Imajući u vidu činjenicu da naziv domena nije vlasništvo korisnika, već ga korisnik samo zakupljuje preko ovlašćenih registara (i drugih ovlašćenih lica) kod Međunarodne organizacije za dodeljena imena i brojeve (ICANN – Internet Corporation for Assigned Names and Numbers), a u Srbiji kod Registra nacionalnih internet domena Srbije (RNIDS), te da zakup domena omogućava da se bilo koji skup računara, uređaja i servisa na Internetu, povezanih u jedinstvenu administrativno–tehničku celinu označi jedinstvenom tekstualnom (alfanumeričkom) oznakom, to je po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilan zaključak prvostepenog suda da okolnost da je tuženi registrovao domen ne uspostavlja, samo po sebi uzročnu vezu između registracije domena i sadržaja servera na koji registrovani domen upućuje. Stoga je pravilan zaključak prvostepenog suda da se ne podrazumeva da tuženi, kao pravno lice koje je u okviru svoje delatnosti pružanja Internet usluga registrovao domen ima bilo kakvu kontrolu nad sadržajem na koji domen upućuje.

Naime, odredbom člana 3. stav 1. tačka 3. Zakona o elektronskoj trgovini („Sl. glasnik RS“ br. 41/2009) propisano je da je usluga informacionog društva usluga koja se pruža na daljinu uz naknadu putem elektronske opreme za obradu i skladištenje podataka, na lični zahtev korisnika usluga, a posebno prodaja robe i usluga putem Interneta, nuđenje podataka i reklamiranje putem Interneta, elektronski pretraživači, kao i omogućavanje traženja podataka i usluga koje se prenose elektronskom mrežom, obezbeđivanje pristupa mreži ili skladištenje podataka korisnika usluga; da je pružalac usluga informacionog društva pravno lice ili preduzetnik, koji pruža usluge informacionog društva (u daljem tekstu: pružalac usluga) (tačka 4); da je korisnik usluga svako fizičko ili pravno lice koje zbog profesionalnih ili drugih ciljeva koristi usluge informacionog društva (tačka 5). Odredbom člana 20. stav 1. istog zakona propisano je da prilikom pružanja usluga informacionog društva, pružalac usluga nije dužan da pregleda podatke koje je skladištio, preneo ili učinio dostupnim, odnosno da ispituje okolnosti koje bi upućivale na nedopušteno delovanje korisnika usluga.

Navedene zakonske odredbe kojima je definisan pojam usluga informacionog društva, pružaoca i korisnika usluga informacionog društva, te uređena odgovornost pružaoca usluga, upućuju na zaključak da pravila o odgovornosti koja se odnose na pružaoca usluga informacionog društva kada istupaju kao posrednici za podatke koje skladište (kada pružalac usluga skladišti podatke pružene od strane korisnika usluga na zahtev korisnika usluga), za podatke prenosa (kada pružalac usluga prenosi elektronske poruke koje mu je predao korisnik usluga, zatim podatke unete od strane korisnika usluga prenosi posredstvom komunikacione mreže) ili čine dostupnim (u situacijama kada pružalac usluga posredstvom elektronskog upućivanja omogući pristup podacima drugog pružaoca usluga), i u kom slučaju pružaoci usluga informacionog društva nemaju obavezu prethodnog nadgledanja sadržaja, to su pružaoci usluga informacionog društva, kao posrednici, generalno izuzeti od odgovornosti za nelegalni sadržaj čiji autori nisu ili za čije postavljanje na platformu nisu znali niti su mogli znati, s obzirom da nemaju obavezu prethodnog nadgledanja sadržaja. Imajući u vidu napred navedeno, po oceni Vrhovnog kasacionog suda tuženi, kao pravno lice koje je u okviru svoje delatnosti pružanja Internet usluga registrovao domen www. ... .net, odnosno istupao kao posrednik pri registrovanju navedenog internet domena kod Međunarodne organizacije za dodeljena imena i brojeve, ne može biti odgovoran za štetu koju je tužilac pretrpeo objavljivanjem spornog teksta na navedenom internet sajtu, budući da tužilac nije dokazao da je tuženi objavio na internet sajtu www. ... .net sporni tekst, odnosno da ga je kao ovlašćeni korisnik postavio na server ili da je omogućio autorima da to učine, niti je bio obavešten o sadržaju teksta, zbog čega je prvostepeni sud pravilno primenio materijalno pravo i odbio tužbeni zahtev.

Pogrešan je zaključak drugostepenog suda da je tuženi pasivno legitimisan budući da je preko svog ogranka BB1 izvršio registraciju naziva domena www. ... .net, da je sporni tekst objavljen na sajtu www. ... .net, a da tuženi tokom postupka nije dokazao da su autori teksta sporni tekst na navedenoj internet strani objavili bez ovlašćenja tuženog, te da nije dokazao da nije bilo propusta ili krivice tuženog, odnosno da tuženi i njegovi zaposleni kao administratori nisu imali kontrolu sadržaja koji se objavljuje na www. ... .net. Naime, suprotno stanovištu drugostepenog suda da tuženi nije dokazao da tuženi i njegovi zaposleni kao administratori nisu imali kontrolu sadržaja, po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda administratori nisu ovlašćeni da prate sadržaj koji se objavljuje na internet stranici registranta u čije ime i za čiji račun je izvršio registraciiju domena, budući da je (u smislu odredbi Opštih uslova o registraciji nacionalnih internet domena) administrativni kontakt fizičko ili pravno lice, ovlašćeno od strane registranta, da u ime i za račun registranta prima od ovlašćenih Registara i dostavlja im podatke od značaja za registraciju naziva domena i ovlašćen je da izvrši izmene svih podataka o registrovanom nazivu domena, sem promene registranta, promene administrativnog kontakta i podnošenja zahteva za prestanak registracije naziva domena. Takođe, suprotno stanovištu drugostepenog suda da tuženi tokom postupka nije dokazao da su autori teksta sporni tekst na navedenoj internet strani objavili bez ovlašćenja tuženog, po oceni Vrhovnog kasacionog suda tuženi kao ovlašćeni registar za registraciju domena ne može uticati na operativno funkcionisanje i uređivačku politiku internet sajta na kome je objavljen sporni tekst, već samo ima kontrolu nad prosleđivanjem korisnika sa sajta www. ... .net na IP adresu na kojima se sadržaj nalazi. Izmene sadržaja, njihovo manipulisanje i kontrola su pod direktnom nadležnošću vlasnika (korisnika) sajta, a ne lica koje je izvršilo uslugu posredovanja registracije internet domena kod ovlašćenih Registara. Stoga je Vrhovni kasacioni sud našao da nema odgovornosti tuženog za nematerijalnu štetu koja je nastala objavljivanjem spornog teksta na navedenom internet sajtu, kako je pravilno zaključio prvostepeni sud.

Sa iznetih razloga Vrhovni kasacioni sud je na osnovu člana 416. stav 1. ZPP, odlučio kao u stavu prvom izreke.

Tuženi je uspeo u postupku po reviziji, pa mu, na osnovu člana 153. i 154. ZPP, pripadaju i opredeljeni troškovi ovog postupka, koji su mu dosuđeni u visini od 39.600,00 dinara i koji obuhvataju troškove za sastav revizije od strane advokata od 12.000,00 dinara na osnovu Tarifnog broja 13. Tarife o nagradama i naknadama za rad advokata („Službeni glasnik RS“, br. 121/12), kao i troškove sudske takse na reviziju od 27.600,00 dinara prema Tarifnom broju 1. Taksene tarife Zakona o sudskim taksama („Službeni glasnik RS“, br. 28/94 ... 95/18).

Na osnovu iznetog, primenom člana 165. stav 2. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u stavu drugom izreke.

Predsednik veća - sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić