U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Branislave Apostolović, predsednika veća, Branislava Bosiljkovića i Zorane Delibašić, članova veća, u parnici tužilje AA iz ..., čiji je punomoćnik Uroš Mišković, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstva finansija, Poreske uprave, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, sa sedištem u Beogradu, radi utvrđenja, odlučujući o reviziji tužilje izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3776/16 do 10.11.2017. godine, u sednici veća održanoj dana 25.10.2018. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilje izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3776/16 do 10.11.2017. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 2535/14 od 10.05.2016. godine, stavom prvim izreke, utvrđeno je da je tužilja zasnovala radni odnos kod tužene počev od 28.05.2008. godine. Stavom drugim izreke, obavezana je tužena da tužilju rasporedi na radno mesto u skladu sa stručnom spremom i radnim sposobnostima, a stavom trećim izreke, obavezana je tužena da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 103.500,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 3776/16 do 10.11.2017. godine, stavom prvim izreke, preinačena je presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 2535/14 od 10.05.2016. godine, tako što je odbijen kao neosnovan tužbeni zahtev tužilje za utvrđenje da je u radnom odnosu kod tužene počev od 28.05.2008. godine, kao i tužbeni zahtev tužilje da se obaveže tužena da tužilju rasporedi na radno mesto u skladu sa stručnom spremom i radnim sposobnostima, i zahtev tužilje za naknadu troškova koje je u postupku pred prvostepenim sudom imala. Stavom drugim izreke, obavezana je tužilja da tuženoj na ime troškova koje je u postupku pred prvostepenim sudom imala isplati iznos od 16.500,00 dinara, u roku od 15 dana od dana prijema pismenog prepisa presude.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilja je blagovremeno izjavila reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“, br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US i 55/14 - u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija tužilje nije osnovana.

U prvostepenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, tužilja je počev od 2002. godine bila u radnom odnosu na određeno vreme u privremenim institucijama Kosova i Metohije - poreskoj administraciji, a dana 01.01.2008. godine sa istim poslodavcem zaključila ugovor o radu na određeno vreme do 31.12.2008. godine radi obavljanja poslova „Taxcolector“ (naplaćivač poreza). Zaključkom Vlade Republike Srbije 05 broj 02-812/08 od 21.02.2008. godine usvojena je informacija o aktivnostima za jačanje institucija Republike Srbije na Kosovu i Metohiji i obavezano Ministarstvo unutrašnjih poslova, Ministarstvo za Kosovo i Metohiju, Ministarstvo pravde, Ministarstvo finansija-Uprava Carina i Poreska uprava da preuzmu radnike koji su bili zaposleni u privremenim institucijama Kosova i Metohije. Nakon proglašenja nezavisnosti Kosova, tužilja je radi zasnivanja radnog odnosa u Poreskoj upravi u skladu sa Zaključkom Vlade Republike Srbije dala pismenu izjavu, u maju 2008. godine, da zbog nelegalno proglašene nezavisnosti suprotno Rezoluciji 1244 Saveta bezbednosti Ujedinjenih Nacija prekida svaki vid angažovanja za Poresku administraciju, nakon čega je sa Poreskom upravom Ministarstva finansija zaključila veći broj ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova po osnovu kojih je bila angažovana u periodu od 01.09.2008. godine do 12.09.2014. godine, nakon kog datuma nije radno angažovana ni o ugovoru o obavljanju privremenih i poremenih poslova iako se pismenim putem obraćala tuženoj za regulisanje svog radnopravnog statusa.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je usvojio tužbeni zahtev tužilje, nalazeći da nadležno ministarstvo nije postupilo po Zaključku Vlade Republike Srbije i preuzelo tužilju, već je suprotno navedenom Zaključku sa tužiljom u periodu od septembra 2008. do septembra 2014. godine zaključilo više ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova, iako je na tim poslovima tužilja obavljala istovrsne poslove prijema poreskih prijava, provere njihove formalne ispravnosti, unos odgovarajuće baze podataka u Filijali Kosovska Mitrovica i poslove pošte i arhiviranja, dakle poslove referenta koje po svom opisu ne predstavljaju privremene i povremene poslove u smislu člana 197. Zakona o radu, što ukazuje da je kod tužene postojala potreba za njihovim obavljanjem.

Drugostepeni sud je odlučujući o žalbama parničnih stranaka usvojio žalbu tužene i preinačio presudu prvostepenog suda, nalazeći da se status zaposlenih u ministarstvima reguliše Zakonom o državnim službenicima („Službeni glasnik RS“, broj 79/05...104/2009), da u konkretnom slučaju tužilja pre zaključenja ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova sa tuženom nije bila u statusu državnog službenika, zbog čega kod tužene nije mogla ni zasnovati radni odnos preuzimanjem. Drugostepeni sud je našao da Zaključak Vlade Republike Srbije ne može biti validan pravni osnov za zasnivanje radnog odnosa, zbog čega je odbio kao neosnovan postavljen tužbeni zahtev za utvrđenje da je tužilja u radnom odnosu kod tužene počev od 28.05.2008. godine, a takođe je preinačio odluku u pogledu zahteva za raspoređivanje tužilje u skladu sa stručnom spremom i radnim sposobnostima, s obzirom na akcesorni karakter navedenog zahteva, te i taj deo zahteva tužilje odbio kao neosnovan.

Odredbom člana 2. stav 1. Zakona o državnim službenicima, propisano je da je državni službenik lice čije se radno mesto sastoji od poslova iz delokruga organa Državne uprave, sudova, javnih tužilaštava, Republičkog javnog pravobranilaštva, službi Narodne skupštine, predsednika Republike, Vlade, Ustavnog suda i službe organa čije poslove bira Narodna skupština ili s`njima povezanih opštih pravnih, informatičkih, materijalno-finansijskih, računovodstvenih i administrativnih poslova. Navedenim zakonom propisan je način zasnivanja radnog odnosa, pa je odredbom člana 48. stav 1. predviđeno da se izvršilačko radno mesto popunjava: premeštajem unutar istog državnog organa; premeštajem po osnovu sporazuma o preuzimanju; premeštajem iz drugog državnog organa po sprovedenom internom ili javnom konkursu i zasnivanjem radnog odnosa ako je na javnom konkursu izabran kandidat koji nije državni službenik. Mogućnost preuzimanja zaposlenih propisan je odredbom člana 135. istog zakona koji predviđa da ako državni organ bude ukinut, a njegov delokrug preuzme drugi državni organ, on preuzima i državne službenike iz ukinutog državnog organa rešenjima koje donosi rukovodilac državnog organa koji je preuzeo delokrug (stav 1). Do donošenja novog pravilnika u državnom organu koji je preuzeo delokrug, državni službenici nastavljaju da rade poslove koje su radili, a pravo na platu ostvaruju prema dotadašnjim rešenjima (stav 2).

Iz navedenog proizlazi da je zasnivanje radnog odnosa kod tužene propisano po osnovu javnog oglašavanja, odnosno putem internog konkursa, pri čemu je potrebno da je u slučaju internog konkursa zaposleni bio u radnom odnosu kod državnog organa iz kog se preuzima. U konkretnom slučaju, tužilja je radila kod tužene po osnovu ugovora o privremenim i povremenim poslovima, koji nema karakter radnog odnosa, pa je pravilan zaključak drugostepenog suda da se na tužilju ne mogu primeniti citirane odredbe Zakona o državnim službenicima, zbog čega tužilji ne pripadaju prava kao zaposlenom u radnom odnosu, pa samim tim ugovor o privremenim i povremenim poslovima ne može da se upodobi ni ugovoru na određeno vreme. Osim toga, tužilja nije stekla ni status državnog službenika u smislu člana 2. stav 1. Zakona o državnim službenicima, a nije ni zasnovala radni onos kod tužene u skladu sa Zakonom o državnim službenicima po osnovu javnog konkursa, niti je pak mogla biti preuzeta iz drugog organa putem internog konkursa upravo iz razloga što nije u radnom odnosu kod drugog državnog organa, te kako je obavljala rad po osnovu ugovora o povremenim i privremenim poslovima, to se nisu stekli uslovi za preobražaj radnog odnosa u smislu člana 137. stav 4. Zakona o radu, jer radni odnos po osnovu ugovora o privremenim i povremenim poslovima ne može da preraste u radni odnos na neodređeno vreme, s obzirom da se ne radi o radnom odnosu, već o radu van radnog odnosa.

Iz navedenih razloga, neosnovan je tužbeni zahtev tužilje kojim je tražila da se utvrdi da je u radnom odnosu kod tužene počev od 28.05.2008. godine, kao i zahtev tužilje da se rasporedi na radno mesto u skladu sa stručnom spremom i radnim sposobnostima, jer nema pravnog osnova po kome bi tužilja bila vraćena na rad, s obzirom da nije nikada ostvarila radni odnos kod tužene. I u situaciji da je tužilja radila prema ugovoru o radu na određeno vreme, ne bi mogla ostvariti pravo na preobražaj radnog odnosa, jer je odredbom člana 63. Zakona o državnim službenicima propisano da radni odnos na određeno vreme ne može da preraste u radni odnos na neodređeno vreme, izuzev pripravniku kad položi državni ili poseban stručni ispit.

Na osnovu iznetog, te kako se navodima revizije ne utiče na pravilnost i zakonitost pobijane odluke, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP odlučio kao u izreci, nalazeći da je pravilno drugostepeni sud primenio materijalno pravo u konkretnom slučaju.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić