Ne stoji revizijska tvrdnja da je pobijanom presudom drugostepeni sud bez otvaranja glavne rasprave izmenio činjenično stanje utvrđeno u prvostepenom postupku. Ovo iz tog razloga što zaključak drugostepenog suda da u vreme davanja izjave o kompenzaciji ne postoji dospelo potraživanje tuženog ima činjenično utemeljenje u sadržini fakture broj .../... od 20.02.2007. godine, koja je pročitana i cenjena u postupku veštačenja, odnosno u sprovodenom dokaznom postupku. Stoga drugačije stanovište drugostepenog suda o datumu dospeća spornog potraživanja tuženog ne predstavlja izmenu činjeničnog stanja već pozivanje na stvarnu sadržinu validnog dokaza – fakture broj .../... od 20.02.2007. godine. Takođe, neosnovana je i revizijska tvrdnja da je pobijanom presudom odlučeno i o delu tužbenog zahteva koji je pravnosnažno presuđen od strane prvostepenog suda. Drugostepenom presudom nije odlučeno o delu odluke prvostepenog suda kojom je utvrđeno da je izjava o kompenzaciji data 20.02.2007. godine bez pravnog dejstva prema stečajnoj masi kojom je tužilac izmirio svoje novčano dugovanje prema tuženom u iznosu od 29.029.667,62 dinara. Taj deo odluke prvostepenog suda nije bio predmet odlučivanja po žalbi, već je drugostepenom presudom odlučeno samo o preostalom delu odluke prvostepenog suda kojom je odbijen tužbeni zahtev za isplatu iznosa od 29.029.667,62 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 21.02.2007. godine i odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove spora. Na to nesumnjivo ukazuje sadržina izreke revizijom pobijane presude. Zato je suprotna revizijska tvrdnja činjenično apsolutno neutemeljena.

Neosnovana je i revizijska tvrdnja da je preinačujuća odluka drugostepenog suda o obavezivanju tuženog da tužiocu plati 29.029.667,77 dinara sa zakonskom zateznom kamatom od 21.02.2007. godine do isplate zasnovana na pogrešnoj primeni materijalnog prava. Istina, pogrešna je tvrdnja drugostepenog suda da pravni osnov takvog obavezivanja tuženog ima utemeljenje u odredbi člana 104. Zakona o obligacionim odnosima. To je posledica pogrešnog stava da sporna izjava o kompenzaciji predstavlja apsolutno ništav pravni posao, jer se pravna dejstva sprovedene kompenzacije ne iskazuju kao ništav pravni posao. Naprotiv, sprovedena kompenzacija je realizovana na osnovu izjava parničnih stranaka – odnosno pravnog posla kome su usled uspešnog pobijanja oduzeta pravna dejstva samo u odnosu na stečajnu masu tužioca. Dakle, pobijana izjava o kompenzaciji zbog uspešno okončanog i pravnosnažno presuđenog spora u tom delu gubi pravnu snagu samo prema stečajnoj masi, ali i dalje zadržava status punovažnog pravnog posla u pravnom prometu. Međutim, uprkos nespornoj činjenici da drugostepeni sud pozivom na pogrešnu odredbu materijalnog prava određuje obavezu vraćanja u stečajnu masu kompenziranog iznosa iz pobijanog pravnog posla, to ne znači i da je takva odluka drugostepenog suda pravno nevaljana. Naprotiv, obaveza tuženog da primljeno po osnovu pobijanjem uspešno osporenih pravnih dejstava sporne kompenzacije vrati u stečajnu masu ima svoje pravno utemeljenje u imperativnoj odredbi člana 130. stav 1. Zakona o stečaju. Tom odredbom su propisana pravna dejstva pobijanja i određeno da u slučaju pravnosnažno usvojenog zahteva za pobijanje pobijani pravni posao nema dejstva prema stečajnoj masi, a protivnik pobijanja je dužan da u stečajnu masu vrati imovinsku korist stečenu na osnovu pobijanog posla. Stoga, nezavisno od pogrešnog pozivanja drugostepenog suda na neodgovarajuću materijalnopravnu odredbu njegova je odluka o obavezivanju tuženog da primljeno iz pobijanog pravnog posla vrati tužiocu – stečajnoj masi pravno utemeljena u citiranoj odredbi Zakona o stečaju. Iz tog razloga Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pravno irelevantno, iako, tačno ukazivanje revidenta na pogrešnu primenu materijalnog prava od strane drugostepenog suda. S tim u vezi, Vrhovni kasacioni sud ističe da je revizijska tvrdnja u kojoj se opstankom pobijane odluke tuženom nameće dvostruka isplata istog duga pravno neosnovana. Jer, uspešnim pobijanjem sporne kompenzacije stvorena je zakonska obaveza tuženog da primljenu korist po tom osnovu vrati u stečajnu masu. Korist koju je tuženi ostvario iz pobijanog pravnog posla se iskazuje u umanjenju stečajne mase za kompenzirani iznos njegovog duga prema istoj od 29.029.667,62 dinara sa pripadajućom zakonskom zateznom kamatom. Stoga je saglasno citiranoj odredbi člana 130. stav 1. Zakona o stečaju tuženi u obavezi da taj iznos vrati u stečajnu masu i tako omogući svim poveriocima stečajnog dužnika ravnomerno namirenje i iz tog dela njegove imovine. Obaveza tuženog da primljeno iz pobijane kompenzacije vrati u stečajnu masu ne znači da se time ugasilo i njegovo potraživanje prema stečajnom dužniku. Naprotiv, a shodno odredbi člana 130. stav 2. Zakona o stečaju on ima pravo da kao protivnik pobijanja, po izvršenom vraćanju stečene koristi stečajnoj masi iz pobijanog pravnog posla, ostvari svoje potraživanje prema stečajnom dužniku kao njegov stečajni poverilac podnošenjem naknadne prijave. Na taj način tuženi se dovodi u isti pravni položaj sa svim poveriocima stečajnog dužnika u postupku ravnomernog namirenja njihovih potraživanja iz stečajne mase.

To su razlozi zbog kojih je na temelju odredbe člana 414. stav 1. ZPP odlučeno kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

dr Dragiša B. Slijepčević, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić