Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 39/17 od 09.02.2017. godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog, a presuda Osnovnog suda u Paraćinu P2 339/15 od 25.10.2016. godine, u prvom, drugom i trećem stavu izreke potvrđena.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 72/11 ... 55/14), u vezi sa članom 202. Porodičnog zakona („Službeni glasnik RS“ broj 18/05 ... 6/15) i utvrdio da revizija nije osnovana.

U sprovedenom postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, maloletni tužioci AA i BB su rođeni u bračnoj zajednici tuženog i majke DD. Tuženi je u toku 2007. godine upućen na izdržavanje kazne zatvora u KPZ-u u .... Deca su ostala da žive sa majkom, ali se majka nije brinula na odgovarajući način o njima, pa su deca stavljena pod starateljstvo i smeštena u hraniteljsku porodicu. Potom je tuženi pokrenuo postupak za razvod braka. Presudom Osnovnog suda u Paraćinu P2 32/10 od 21.10.2010. godine razveden je brak između tuženog i majke maloletnih AA i BB - DD; roditeljsko pravo nad maloletnom decom samostalno je povereno tuženom, majka dece je delimično lišena roditeljskog prava i određen je način održavanja ličnih kontakata između dece i oca za vreme dok se on bude nalazio na izdržavanju kazne zatvora. Deca su smeštena u hraniteljsku porodicu kod ĐĐ iz ... još pre razvoda braka roditelja dece i u početku su bila spremna da održavaju lične kontakte sa ocem. Međutim kada se tuženi konačno vratio sa izdržavanja kazne zatvora, susreti između njega i dece su učestali, on ih je čak odvodio i u … ustanovu. Tada je došlo, osim uspostavljanja prisnijeg emotivnog odnosa sa decom, i do uspostavljanja vanbračne zajednice između tuženog i hraniteljke dece, tako da su njih četvoro funkcionisali jedno vreme kao porodica. Međutim, vremenom je došlo do poremećaja odnosa između tuženog i hraniteljke dece, jer su oni počeli jedan protiv drugog da podnose prijave Centru za socijalni rad u ..., hraniteljka se žalila da je tuženi uznemiravao, da je noću tražio da viđa decu, zbog čega su deca nakon takvih poseta tuženog bila uznemirena i da više nisu ni želela da imaju kontakt sa njim. Ovi poremećeni odnosi između tuženog i hraniteljke su doživeli vrhunac u noći između 31.12.2013. godine i 01.01.2014. godine, kada je tuženi ušao u hraniteljkin stan, pretio joj pištoljem i potom pucao iz pištolja, dok je maloletni BB spavao. Protiv tuženog je sproveden krivičan postupak zbog opisanog događaja u novogodišnjoj noći. Tuženi je na napred opisani način počinio krivično delo nedozvoljene proizvodnje, držanja, nošenja i prometa oružja i eksplozivnih materijala iz člana 348. stav 4. u vezi stava 1. KZ i krivično delo ugrožavanja sigurnosti iz člana 138. stav 2. u vezi stava 1. KZ, za koja je osuđen na jedinstvenu kaznu zatvora u trajanju od dve godine i šest meseci. Tuženi je u međuvremenu - 14.03.2014. godine - upućen na izdržavanje kazne zatvora po presudi koja je doneta u vezi sa tim događajima. Poslednji kontakt između tuženog i dece je uspostavljen telefonom i taj telefonski razgovor je obavljen 27.08.2014. godine, a nakon toga tuženi nije više imao kontakta sa decom. Tuženi se više puta obraćao Centru za socijalni rad sa zahtevom da mu se omogući kontakt sa decom, što nije bilo moguće, jer se nalazio na izdržavanju kazne zatvora. Dakle, iako su sudskom presudom deca poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava tuženom, on nije u mogućnosti da faktički vrši roditeljsko pravo jer se nalazi na izdržavanju kazne zatvora u KPZ-u u ... U postupku je pribavljeno mišljenje stručnog tima Gradskog Centra za socijalni rad u ... i nalaz i mišljenje komisije veštaka odgovarajuće struke. Prema nalazu komisije veštaka, za održavanje postignute stabilnosti u dečijem odrastanju, trenutno, zbog nepripremljenosti dece nije uputno da se privremeno održavaju kontakti između njih i tuženog. Posle opisanog događaja Centar za socijalni rad je pokrenuo postupak da se deca smeste u drugu hraniteljsku porodicu. Nakon premeštanja dece u drugu hraniteljsku porodicu tuženi je stalno tražio da se vidi sa decom i to je deci prenošeno, ali su deca odbijala kontakt. Deca su pristala na jedan telefonski kontakt ali su posle toga bila vrlo uznemirena i izričito su rekla da ne žele više da se čuju sa ocem. Deca su smeštena u novu hraniteljsku porodicu. Mišljenje je Gradskog Centra za socijalni rad u ... da su stručni postupci Centra za socijalni rad u ... u porodično-pravnoj zaštiti maloletne dece bili u najboljem interesu i u skladu sa potrebama maloletne dece. Deca su adaptirana na novu porodicu i vidno stabilizovana u svakodnevnom funkcionisanju. Mišljenje je organa starateljstva da bi za decu bilo izuzetno stresno i loše bi uticalo na njihov dalji razvoj i zdravlje ukoliko bi se insistiralo na kontaktima sa ocem, jer je otpor dece izuzetno visok, te bi takav vid postupanja doveo do nazadovanja i ugrožavanja dečijeg normalnog psihofizičkog razvoja. Deca se nalaze u hraniteljskoj porodici na području ... počev od 23.06.2014. godine. Tada su izmeštena iz hraniteljske porodice ĐĐ iz .... Tuženi je ranije osuđivan 18 puta kaznama zatvora i dva puta uslovnim osudama. Kaznu zatvora je počeo da izdržava 14.06.2014. godine a kazna ističe 07.06.2019. godine. Osuđivan je zbog prikrivanja lakih i teških krađa i lakih i teških povreda.

Na utvrđeno činjenično stanje pravilno je primenjeno materijalno pravo sadržano u odredbama člana 82. Porodičnog zakona delimičnim usvajanjem tužbenog zahteva i lišenjem roditeljskog prava tuženog u odnosu na maloletnu decu u pogledu dužnosti čuvanja, podizanja, vaspitanja, obrazovanja, zastupanja, te upravljanja, raspolaganja imovinom dece, kao i prava odlučivanja o pitanjima koja bitno utiču na život dece. Pri tome, drugostepeni sud je za svoju odluku dao jasne, potpune i pravilne razloge, koje u svemu prihvata i revizijski sud.

Prema odredbama člana 82. stav 1. Porodičnog zakona, roditelj koji nesavesno vrši prava ili dužnosti iz sadržine roditeljskog prava može biti delimično lišen roditeljskog prava. Stavom drugim navedenog člana propisano je da sudska odluka o delimičnom lišenju roditeljskog prava može lišiti roditelja jednog ili više prava iz sadržine roditeljskog prava, osim dužnosti da izdržava dete.

Prema odredbi člana 67. Porodičnog zakona, roditeljsko pravo je izvedeno iz dužnosti roditelja i postoji samo u meri koja je potrebna za zaštitu ličnosti, prava i interesa deteta. Sadržina roditeljskog prava, koje se sastoji od dužnosti staranja o detetu, čuvanja i podizanja, vaspitanja i obrazovanja, zastupanja i izdržavanja deteta, kao i upravljanja i raspolaganja njegovom imovinom, regulisana je odredbama člana 68. – 74. Porodičnog zakona, a suština ovih dužnosti i prava roditelja je dobrobit i najbolji interes deteta. Ako roditelj zloupotrebljava prava ili grubo zanemaruje dužnosti, odnosno nesavesno vrši prava ili dužnosti iz sadržine roditeljskog prava, može biti potpuno ili delimično lišen roditeljskog prava, pod uslovima predviđenim članom 81., odnosno članom 82. istog zakona.

Saglasno odredbama Porodičnog zakona i odgovarajućim normama međunarodnog prava, pre svega Konvencijom o pravima deteta, svako dete ima pravo na obezbeđenje najboljih mogućih uslova za pravilan rast i razvoj, pravo na obrazovanje u skladu sa sposobnostima, željama i sklonostima, pravo na odmor i slobodno vreme, kao i na igru i rekreaciju koja odgovara njegovom uzrastu. Ova njegova prava u korelaciji su sa obavezom roditelja da mu, u skladu sa svojim mogućnostima obezbede uslove za ostvarivanje tih prava, što podrazumeva i ulaganje dodatnih napora radi stvaranje uslova za pravilan rast i razvoj deteta, a roditelj koji zanemaruje, odnosno nesavesno vrši roditeljske dužnosti (i time ugrožava dobrobit deteta) u određenom domenu detetovog života može, pod uslovima određenim članom 82. Porodičnog zakona, u tom domenu biti lišen roditeljskog prava.

Suprotno navodima revizije, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je odluku o delimičnom lišenju roditeljskog prava tuženog prema maloletnoj deci sud doneo rukovodeći se pre svega najboljim interesom dece, a ne željom i pozitivnom motivacijom tuženog roditelja da vrši roditeljsko pravo. U postupku pred nižestepenim sudovima utvrđeno je da tuženi nije ni mogao, zbog izdržavanja zatvorske kazne da svojoj maloletnoj deci obezbedi uslove za siguran i bezbedan život po pitanju osnovnih životnih potreba ishrane, odevanja i higijene, u skladu sa njihovim uzrastom i potrebama, kao i da je, u periodu kada su maloletna deca tuženog smeštena u hraniteljsku porodicu tuženi, iako mu je omogućeno da decu redovno viđa, ovo pravo zloupotrebio izvršenjem krivičnog dela. Osim toga, zbog ponašanja tuženog deca su uznemirena i odbijaju kontakt sa njim. Vrhovni kasacioni sud stoga nalazi da je najbolji interes maloletnih tužilaca u ovom slučaju pravilno utvrđen izmeštanjem dece u bezbedno okruženje, adekvatno njihovim razvojnim potrebama i delimičnim lišenjem roditeljskog prava tuženog. Pri tome, Vrhovni kasacioni sud ukazuje da roditeljima koji su lišeni roditeljskog prava roditeljsko pravo može biti vraćeno kada prestanu razlozi zbog kojih su bili potpuno ili delimično lišeni tog prava (član 83. Porodičnog zakona).

Kako se ni ostalim navodima revizije ne dovodi u pitanje pravilnost pobijane drugostepene odluke, primenom člana 414. Zakona o parničnom postupku, Vrhovni kasacioni sud je reviziju odbio kao neosnovanu.

Predsednik veća - sudija

Milomir Nikolić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić