U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud u veću sastavljenom od sudija: Vesne Popović, predsednika veća, Lidije Đukić i Božidara Vujičića, članova veća, u pravnoj stvari tužilaca AA i BB, oboje iz ..., čiji je punomoćnik Nikola Tadić, advokat iz ..., protiv tužene Republike Srbije, Ministarstvo pravde i državne uprave, koju zastupa Državno pravobranilaštvo, Odeljenje u Novom Sadu, radi rehabilitacionog obeštećenja, odlučujući o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 396/17 od 22.02.2017. godine, u sednici održanoj 08.11.2017. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE, kao neosnovana, revizija tužilaca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 396/17 od 22.02.2017. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Višeg suda u Novom Sadu P 422/15 od 23.11.2016. godine, stavom prvim izreke odbijen je tužbeni zahtev kojim su tužioci tražili da se obaveže tužena da im na ime rehabilitacionog obeštećenja - naknade materijalne i nematerijalne štete plati ukupno 50.439.166,66 dinara i to: 5.840.000,00 dinara na ime obavljenog a neplaćenog rada obavljenog u redovno radno vreme, a 8.910.000,00 dinara na ime obavljenog prekovremenog rada, na ime gubitka zarada po prestanku lišenja slobode 280.000,00 dinara, na ime razlike u zaradama pre i posle štetnog događaja 7.614.186,00 dinara, na ime gubitka penzije 1.650.000,00 dinara, na ime razlike u penziji 4.660.000,00 dinara, kao i po 10.000.000,00 dinara na ime duševnih bolova zbog protivpravnog lišenja slobode i pretrpljenog straha. Stavom drugim izreke odbijen je zahtev tužilaca za oslobađanje od plaćanja sudskih taksi, a stavom trećim izreke obavezani su tužioci da tuženoj naknade troškove parničnog postupka od 45.000,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda Novom Sadu Gž 396/17 od 22.02.2017. godine, žalba tužilaca je odbijena, kao neosnovana i prvostepena presuda potvrđena.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu tužioci su izjavili reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pobijanu presudu u smislu člana 408. ZPP, ("Sl. glasnik RS", br.72/11 i 55/14), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374.stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na druge povrede postupka zbog kojih se ona može izjaviti, primenom člana 407. stav 1. ZPP.

Prema činjeničnom stanju na kom je zasnovana pobijana odluka, otac tužilje, a deda tužioca, sada pok, VV je rešenjem Komisije za prekršaje NO Grada Sarajeva, od 25.08.1949. godine, oglašen krivim za prekršaj protiv javnog reda i mira i izrečena mu je kazna lišenja slobode u trajanju od 3 meseca, ali je u cilju prevaspitavanja, upućen na društveno koristan rad u trajanju od 2 godine. Ovu kaznu je izdržavao na Golom Otoku u periodu od 26.08.1949. do 01.05.1951. godine. Po izlasku na slobodu, bio je bez posla 1,5 godinu, ali se oženio i dobio ćerku i sina. Ćerka, ovde tužilja AA, rođena je ... .1952. godine. Pravo na novčanu naknadu za utvrđeni 1: stepen telesnog oštećenja priznato mu je počev od 11.01.1984. godine, a od 21.05.1984. godine je korisnik invalidske penzije. Pravnosnažnim rešenjem Višeg suda u Novom Sadu Reh 295/14 od 02.09.2014. godine, usvojen je zahtev za rehabilitaciju i utvrđeno da je rešenje NO Grada Sarajeva br.286/1949 od 25.08.1949. godine, ništavo od momenta donošenja, kao i sve njegove pravne posledice. Tužilac, BB, rođen je ....1976. godine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilno je pobijanom odlukom primenjeno materijalno pravo iz člana 21. stav 2. i člana 26. stav 3. u vezi člana 7. tačka 5. Zakona o rehabilitaciji („Sl. glasnik RS“ br.92/11), kada je odbijen tužbeni zahtev tužilaca, kao neosnovan.

Naime, primenom člana 7. tačka 5. Zakona o rehabilitaciji, deca lica iz člana 1. stav 1. ovog Zakona (a to su lica koja su iz političkih, verskih, nacionalnih ili ideoloških razloga, lišena života, slobode ili drugih prava do dana stupanja na snagu ovog zakona) mogu podneti zahtev za rehabilitaciju ako su za vreme trajanja povrede prava i slobode roditelja, rođena u ustanovama za izvršenje sankcija, odnosno koja su u tim ustanovama sa njima provela deo vremena ili su za to vreme rasla bez roditeljskog staranja jednog, drugog ili oba roditelja. Na osnovu člana 21. stav 1. istog Zakona, lica iz člana 7. tačka 5. imaju pravo na zdravstvenu zaštitu i druga prava iz zdravstvenog osiguranja, kao i pravo na rehabilitaciono obeštećenje, u skladu sa odredbom člana 26. stav 3. ovog zakona, a prema stavu 2. istog člana, ovo pravo imaju i bračni drug, deca i roditelji, odnosno braća, sestre i vanbračni partner rehabilitovanog lica, u skladu sa odredbom člana 26. stav 4. ovog zakona. Odredbom člana 26. stav 3. i 4. Zakona, propisano je da lice iz člana 7. tačka 5. ovog Zakona ima pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode, u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi (stav 3.), a da lica iz člana 21. stav 2. ovog zakona imaju pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog smrti rehabilitovanog lica, pod uslovom da je između njih i umrlog rehabilitovanog lica postojala trajnija zajednica života, takođe u skladu sa zakonom kojim se uređuju obligacioni odnosi (stav 4.).

Imajući u vidu izneto, Vrhovni kasacioni sud nalazi da sudovi osnovano zaključuju da pravilna primena citiranih zakonskih odredaba podrazumeva da deca rehabilitovanih lica (odnosno lica koja su iz političkih, verskih, nacionalnih ili ideoloških razloga, lišena života, slobode ili drugih prava), imaju pravo na naknadu nematerijalne štete za duševne bolove zbog lišenja slobode svojih roditelja, ali samo ako je ispunjen i uslov iz člana 7. tačka 5. Zakona o rehabilitaciji, odnosno da su za vreme trajanja povrede prava i slobode svojih roditelja, rođena u ustanovama za izvršenje sankcija, ili su u tim ustanovama sa njima provela deo vremena ili su za to vreme rasla bez roditeljskog staranja jednog, drugog ili oba roditelja. To dalje znači da pravo na ovaj vid naknade nematerijalne štete imaju i mogu imati samo deca rehabilitovanih lica koja su rođena pre ili u toku lišenja slobode svojih roditelja.

Sudovi su utvrdili da je VV bio lišen slobode u periodu od 26.08.1949. do 01.05.1951. godine, da su tužioci ćerka i unuk VV, ali i da je tužilja rođena 23.11.1952. godine, dakle posle njegovog puštanja na slobodu, čime nije ispunjen i drugi uslov iz člana 7. tačka 5. Zakona o rehabilitaciji, odnosno da je rasla bez roditeljskog staranja od strane svog oca za vreme trajanja njegovog lišenja slobode, što i njen tužbeni zahtev u ovom delu čini neosnovanim. Tužilac, BB, kao unuk rehabilitovanog lica, sada pok. VV, uopšte ne spada u krug lica iz člana 7. tačka 5. i člana 26. stav 2. Zakona o rehabilitaciji, pa nema ni pravo na traženu naknadu nematerijalne štete.

Pobijanom odlukom odbijen je i tužbeni zahtev kojim su tužioci tražili da se tužena obaveže da im naknadi materijalnu štetu (bliže određenu izrekom prvostepene odluke), uz pravilnu primenu člana 21. stav 3. i člana 26. stav 1. do 3. Zakona o rehabilitaciji, s obzirom da pravo na naknadu materijalne štete nastale kao posledica lišenja slobode pravnog prethodnika tužilaca, ima samo to - rehabilitovano lica. Pravo na obeštećenje materijalne štete koju je rehabilitovano lice pretrpelo, mogu ostvariti i njegovi naslednici, ali samo u slučaju da su rehabilitovana lica to pravo ostvarila, odnosno da im je priznato za života.

Tužioci jesu zakonski naslednici sada pokojnog VV, ali u ovom postupku ne mogu osnovano potraživati naknadu tražene materijalne štete ni po osnovu nasleđa iza svog oca, odnosno dede (po pravu predstavljanja), jer prema Zakonu o nasleđivanju, zaostavštinu predstavljaju samo prava podobna za nasleđivanje koja su ostaviocu pripadala u trenutku smrti. Prava podobna za nasleđivanje su samo ona prava koja je ostavilac ostvario, odnosno koja su mu priznata do momenta smrti, što ne podrazumeva i pravo na potraživanje određenog prava umesto njega (ostavioca), osim u slučaju kada je to posebnim zakonom izričito predviđeno, kao što je to u konkretnom slučaju pravo na podnošenje zahteva za rehabilitaciju.

Imajući ovo u vidu, kao i da je VV preminuo pre stupanja na snagu Zakona o rehabilitaciji, te da mu za života nije priznato pravo na naknadu bilo kog vida materijalne štete, koju je trpeo zbog utvrđene povrede prava i ograničenja slobode, to je i zahtev tužilaca za naknadu tražene materijalne štete neosnovan; kako to pravilno zaključuju i nižestepeni sudovi.

Na osnovu iznetog, primenom člana 414 stav 1. ZPP, Vrhovni kasacioni sud je odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić