U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Milomira Nikolića, predsednika veća, Slađane Nakić-Momirović i Marine Govedarica, članova veća, u parnici tužilje – protivtužene AA iz ..., čiji je punomoćnik Hajrija Jašarević, advokat iz ..., protiv tuženog – protivtužioca BB iz ..., čiji je punomoćnik Milijan Radovanović, advokat iz ..., radi vršenja roditeljskog prava, odlučujući o reviziji tuženog izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 363/17 od 18.07.2017. godine, u sednici održanoj 21.03.2018. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tuženog izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 363/17 od 18.07.2017. godine

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Kraljevu P2 59/2016 od 14.03.2017. godine, u prvom stavu izreke, razveden je brak stranaka. U drugom stavu izreke, određeno je da samostalno roditeljsko pravo nad maloletnom decom stranaka VV i GG, vrši tužilja. U trećem stavu izreke, obavezan je tuženi da za izdržavanje maloletne dece GG i VV plaća mesečno po 10.000,00 dinara za svako dete, počev od 08.02.2016. godine pa ubuduće, dok za to postoje zakonski uslovi, najkasnije do dvadesetog dana u mesecu za tekući mesec, na označeni tekući račun zakonskog zastupnika dece – majke, a da zaostale rate plati u ostavljenom roku. U četvrtom stavu izreke, uređen je način održavanja ličnih odnosa između tuženog i dece stranaka, tako da deca provode sa tuženim: svaki drugi vikend od petka u 17,00 sati do nedelje u 17,00 sati; svaku sredu od 16,30 sati do 19,30 sati; dvadeset dana tokom letnjeg raspusta i deset dana tokom zimskog raspusta i naizmenično kod oca i majke porodične, verske i državne praznike, s tim da tuženi preuzima i vraća decu ispred stana u kome žive sa tužiljom. U petom stavu izreke, odbijen je protivtužbeni zahtev tuženog koji je tražio da se obaveže tužilja da mu, na ime izdržavanja supružnika za period od 06.03.2013. godine do 07.04.2015. godine, plati po 25% od svoje zarade mesečno, kao neosnovan. U šestom stavu izreke, obavezan je tuženi, da tužilji naknadi troškove parničnog postupka u iznosu od 147.820,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 363/17 od 18.07.2017 godine, odbijena je kao neosnovana žalba tuženog i potvrđena prvostepena presuda u drugom, trećem, četvrtom i šestom stavu izreke.

Protiv pravnosnažne presude, tuženi je blagovremeno izjavio reviziju zbog pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu, primenom člana 408. Zakona o parničnom postupku, pa je našao da je revizija neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, stranke su zaključile brak 14.11.2009. godine i u toku trajanja braka su dobili blizance - sinove GG i VV, rođene ... godine. Pošto su odnosi između stranaka ozbiljno poremećeni, brak je razveden.

Deca stranaka GG i VV idu u obdanište i njihovo zdravstveno stanje je dobro.

Tužilja je rođena ... godine, sa decom stanuje privatno, izdržava se od zarade koju ostvaruje i koja iznosi oko 21.000,00 dinara mesečno. Plaća zakupninu u iznosu od 56 evra mesečno i komunalne troškove u iznosu do 10.000,00 dinara mesečno, ali je materijalno pomažu roditelji, kao i otac tuženog, koji joj obezbeđuje drva za ogrev. Za obdanište majka izdvaja 10.000,00 mesečno, a u novembru 2015. godine uzela je kredit na dve i po godine u iznosu od 150.000,00 dinara sa mesečnom ratom otplate od 6.500,00 dinara.

Tuženi je rođen ... godine, živi u stanu u vlasništvu oca. Izdržava se tako što radi honorarno, bavi se uređenjem enterijera, ovaj posao radi petnaest do dvadeset dana mesečno i tako zarađuje od 30.000,00 do 60.000,00 dinara mesečno. Ima i prihode koje ostvaruje radom na svom poljoprivrednom gazdinstvu, gde je posadio maline, a drži i pčele. Pored toga ga materijalno pomažu i roditelji.

Veštačenjem od strane veštaka neuropsihijatrijske struke je utvrđeno da tužilja boluje od bolesti zavisnosti – ..., ali da nema psihički poremećaj, niti je osoba zaostala u psihičkom razvoju, već je kratko lečena u toku 2015. godine zbog depresivnog poremećaja, koji nije bio psihotičan, već na neurotskom nivou. Imala je tegobe usled bolesti zavisnosti pre četrnaest godina i tada je i ambulantno lečena, a takođe i bolnički na Institutu za mentalno zdravlje u .... U 2002. godini je uspostavila apstinenciju. Međutim, u aprilu 2015. godine je ponovo uzela veću količinu lekova za smirenje i alkohol i potom se javila neuropsihijatru, da bi u avgustu 2015. godine ponovo uspostavila apstinenciju. Od decembra 2015. godine uzima lek ..., redovno posećuje neuropsihijatra, u fazi je apstinencije, urednog je psihičkog stanja, redovno se javlja na kontrole neuropsihijatru, a kod nje postoji izražena motivacija za lečenje i brigu o deci. Veštačenjem od strane veštaka psihologa je utvrđeno da kod tužilje postoje strukturalne slabosti ličnosti, ali da, usled odrastanja, edukacije u toku lečenja i visokog stepena motivacije, njena ličnost jača, tako da kod nje ne postoje značajne smetnje za obavljanje profesionalnih, fizičkih i porodičnih zadataka, niti za ispunjavanje roditeljske uloge. Veštačenjem od strane veštaka psihologa je utvrđeno i da je maloletni GG, nakon razdvajanja roditelja, pokazivao ljutnju i agresivnost naročito prema majci i u vrtiću, ali da uz saradnju sa organom starateljstva dete uspeva da se adaptira na novonastale okolnosti, a da je evidentna njegova povezanost sa majkom. Maloletni VV pohađa vrtić gde je dobro adaptiran, ali je kao i njegov brat pokazivao ljutnju i agresivnost i prema majci i u vrtiću, nakon odlaska oca iz zajednice, s tim što su ovi oblici ponašanja redukovani. Maloletni VV lakše ostvaruje socijalne kontakte i ne pokazuju znake emocionalne nestabilnosti, niti odstupanje u razvoju u odnosu na drugu decu.

Mišljenje Centra za socijalni rad u ... je da su oba roditelja motivisana za vršenje samostalnog roditeljskog prava nad decom, da je tuženi za vreme trajanja bračne zajednice bio uključen u proces zadovoljavanja potreba dece i da od razdvajanja ostvaruje redovne lične kontakte sa njima, ali da saradnja roditelja u tom delu nije zadovoljavajuća, te da otac prolazi kroz intenzivnu separacionu partnersku krizu i da ta vrsta uskraćenosti koči njegove roditeljske mogućnosti. S druge strane, majka ostavlja sliku adekvatnog roditelja, razume važnost poštovanja procesa lečenja, istrajna je u apstinenciji radi pravilnog funkcionisanja kao roditelj, pa kod nje nisu uočeni elementi koji bi ukazali na prisustvo kontraindikacija za vršenje roditeljskog prava nad decom, nakon razvoda. Deca su povezana sa majkom i u njenom prisustvu se osećaju sigurno i zaštićeno, a majka ispoljava negujući zaštitnički stav prema deci. Stoga je Centar za socijalni rad predložio da vršenje roditeljskog prava treba poveriti tužilji kao majci, a da se lični odnosi između tuženog i dece stranaka održavaju, tako da deca provode sa tuženim: svaki drugi vikend od petka u 17,00 sati do nedelje u 17,00 sati; svaku sredu od 16,30 sati do 19,30 sati; dvadeset dana tokom letnjeg raspusta i deset dana tokom zimskog raspusta i naizmenično kod oca i majke porodične, verske i državne praznike, s tim da tuženi preuzima i vraća decu ispred stana u kome žive sa tužiljom.

Kod tako utvrđenog činjeničnog stanja, pravilan je zaključak nižestepenih sudova da je osnovan tužbeni zahtev za poveravanje dece na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, odgovarajuće uređenje načina održavanja ličnih odnosa dece sa ocem, kao i izdržavanje, dok je protivtužbeni zahtev neosnovan.

Odredbe člana 77. Porodičnog zakona, propisuju uslove za samostalno vršenje roditeljskog prava. Odredbom člana 77. stav 3. navedenog zakona propisano je da jedan roditelj vrši sam roditeljsko pravo na osnovu odluke suda kada roditelji ne vode zajednički život, a nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava.

Odredbom člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, propisano je da je u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje, odnosno lišenje roditeljskog prava, sud uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta.

Odredbom člana 270. Porodičnog zakona, propisano je, da je, pre nego što donese odluku o zaštiti prava deteta ili o vršenju odnosno lišenju roditeljskog prava, sud dužan da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva, porodičnog savetovališta ili druge ustanove specijalizovane za posredovanje u porodičnim odnosima. Odredbom člana 272. stav 2. istog zakona propisano je da, ako roditelji nisu zaključili sporazum o vršenju roditeljskog prava ili sud proceni da njihov sporazum nije u najboljem interesu deteta, odluku o poveravanju zajedničkog deteta jednom roditelju, o visini doprinosa za izdržavanje od strane drugog roditelja i o načinu održavanja ličnih odnosa deteta sa drugim roditeljom, donosi sud.

U smislu odredbe člana 266. stav 1. Porodičnog zakona, i po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, najbolji interes dece je da budu poverena na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, imajući u vidu ukupno utvrđeno činjenično stanje, mišljenja veštaka odgovarajućih struka i izveštaj Centra za socijalni rad, odnosno organa starateljstva. Pobijana presuda doneta je u skladu sa napred navedenim odredbama Porodičnog zakona, kao i člana 3. stav 1. Konvencije o pravima deteta.

Odredbe člana 61. Porodičnog zakona, uređuju lične odnose deteta sa roditeljem sa kojim ne živi. Odredbom stava 1. istog člana, propisano je da dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi. Odredbom stava 2. ovog člana, propisano je da pravo deteta da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi može biti ograničeno samo sudskom odlukom kada je to u najboljem interesu deteta. Način održavanja ličnih odnosa je u skladu sa izveštajem organa starateljstva. Odluka o izdržavanju doneta je pravilnom primenom člana 160. i 162. Porodičnog zakona.

Sud je cenio navode revizije, pa je našao da su isti neosnovani. Vrhovni kasacioni sud smatra da je materijalno pravo pravilno primenjeno, te da su neosnovani revizijski navodi kojima se ukazuje na pogrešnu primenu materijalnog prava. I po oceni Vrhovnog kasacionog suda, prema okolnostima konkretnog slučaja najbolji interes dece pouzdano je utvrđen u već sprovedenoj sudskoj proceduri, saglasno Porodičnom zakonu.

Ostali navodi revizije predstavljaju ponavljanje navoda koji su isticani u žalbi protiv prvostepene presude, koje je drugostepeni sud pravilno ocenio kao neosnovane i za tu ocenu dao jasne i dovoljne razloge, koje ovaj sud u svemu prihvata.

Na osnovu člana 414. Zakona o parničnom postupku, doneta je odluka kao u izreci.

Predsednik veća-sudija

Milomir Nikolić, s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić