Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž 2864/16 od 28.09.2016. godine, žalba tuženog Grada Novog Sada je usvojena i presuda Osnovnog suda u Novom Sadu P 8526/2012 od 18.03.2016. godine, koja je ispravljena rešenjem istog suda P 8526/2012 od 16.05.2016. godine, u pobijanom delu u odnosu na tuženi Grad Novi Sad preinačena tako što je odbijen tužbeni zahtev tužioca kojim je tražio da sud utvrdi i da prenese sa imena tužioca u državnu svojinu nekretninu upisanu u list nepokretnosti broj … KO …, parcelu broj … njiva druge klase, grasko građevinsko zemljište od 25 ari 19m2, … ulica u … po osnovu izgradnje ulice – saobraćajnice i u delu kojim je obavezan tuženi Grad Novi Sad da tužiocu na ime naknade za oduzeto zemljište isplati iznos od 10.372.889,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od 05.09.2013. godine do isplate, a ukinuta u delu o troškovima parničnog postupka u odnosu na ovog tuženog i spisi predmeta vraćeni prvostepenom sudu na odlučivanje o eventualnom tužbenom zahtevu tužioca i ukupnim troškovima postupka u odnosu na tuženi Grad Novi Sad.

Protiv navedene pravnosnažne presude donete u drugom stepenu tužilac je blagovremeno izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava.

Ispitujući pravilnost pobijane drugostepene presude, u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 72/11 ... 55/14 - u daljem tekstu: ZPP), Vrhovni kasacioni sud je našao da je revizija osnovana.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, sporna katastarska parcela … u površini od 25 ari 19 m2 upisana je u list nepokretnosti broj ... KO ... kao gradsko građevinsko zemljište u državnoj svojini, sa pravom korišćenja tužioca. Pravo korišćenja tužilac je stekao nasleđivanjem zaostavštine svog oca, pokojnog BB, sopstvenika katastarske parcele ... KO ... u površini od 2 hektara 2 ara 82 m2. Tužiočev otac je vršio parcelaciju označene parcele i tako su nastale četiri nove parcele, između ostalog i sporna katastarska parcela ... KO ..., a zatim je njihove delove prodavao. U zaključenim ugovorima o kupoprodaji kupcima je ostavljen prolaz određene širine kao prostor za formiranje ulice. Generalnim urbanističkim planom Grada Novog Sada do 2021. godine i Odlukom o izmeni regulacionog plana, odnosno Planom generalne regulacije naseljenog mesta ..., bivša katastarska parcela ... KO ... se nalazi u građevinskom području grada - u zoni za porodično stanovanje, a njen deo u površini od 25 ari 19 m2 je predviđen za ulicu. Tržišna vrednost zemljišta na lokaciji „...“, gde se nalazi i sporna parcela, iznosi 36 evra po 1m2. Postupak za eksproprijaciju predmetne parcele nije vođen i nije određena naknada za oduzeto zemljište. Tužilac je od tuženih zahtevao isplatu naknade za navedenu parcelu.

Na osnovu tako utvrđenog činjeničnog stanja prvostepeni sud je, primenom odredbi materijalnog prava iz Zakona o komasaciji i arondaciji („Službeni list SAPV“ broj 27/72), Zakona o eksproprijaciji („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 53/95) i Odluke o gradskoj upravi („Službeni list Grada Nogovg Sada“, broj 52/08), usvojio tužbeni zahtev. Po nalaženju tog suda, tužiocu je u postupku komasacije oduzeta sporna parcela koja sada na terenu predstavlja ulicu, ali mu nije dodeljeno drugo zemljište u zamenu, tako da je došlo do faktičke eksproprijacije zemljišta pri čemu nikada nije doneto rešenje o naknadi. Zbog toga, po shvatanju prvostepenog suda, tužilac ima pravo na naknadu za oduzeto zemljište jer je nesavesnim postupanjem tuženog Grada izostao postupak u kojem bi visina naknade bila utvrđena, s`tim što je bez uticaja okolnost da je njegov pravni prethodnik prilikom prodaje dela katastarske parcele ... KO ... kupcima ostavljao put, zato što na taj način nije ostvarena nikakva imovinska korist.

Po nalaženju drugostepenog suda, koji je odlučivao o žalbi tuženog Grada Novog Sada, u prvostepenoj presudi pogrešno je primenjeno materijalno pravo, pre svega Zakon o komasaciji i arondaciji jer sporna parcela nije oduzeta tužiocu u postupku komasacije, niti to sledi iz izvedenih dokaza. Po shvatanju tog suda, u konkretnom slučaju nema ni faktičke eksproprijacije jer se pravni prethodnik tužioca, kao titular prava na spornoj parceli, formiranjem placeva i njihovom prodajom za porodičnu izgradnju pre nego što je to zemljište planskim aktom predviđeno za ulicu voljno lišio svojinskih ovlašćenja, rukovođen ostvarivanjem ekonomske koristi. Osim toga, po nalaženju drugostepenog suda, tužilac nije ni dokazao da je spornu parcelu od njega oduzeo tuženi Grad Novi Sad ili neko javno preduzeće koje je taj tuženi osnovao.

Po nalaženju Vrhovnog kasacionog suda, osnovano se izjavljenom revizijom ukazuje da je pobijana drugostepena presuda doneta pogrešnom primenom materijalnog prava.

Odredbom člana 58. Ustava Republike Srbije je, između ostalog, propisano: da se jemči mirno uživanje svojine i drugih imovinskih prava stečenih na osnovu zakona (stav 1); da pravo svojine može biti oduzeto ili ograničeno samo u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, uz naknadu koja ne može biti niža od tržišne (stav 2); da se zakonom može ograničiti način korišćenja imovine (stav 3). Iz navedene odredbe proizilazi da dozvoljeno oduzimanje prava svojine, koje ne predstavlja povredu prava na imovinu, postoji samo kada su kumulativno ispunjena dva uslova: da je učinjeno u javnom interesu utvrđenom na osnovu zakona, i da je učinjeno uz naknadu koja ne može da bude niža od tržišne.

Izgradnjom objekta od javnog interesa na zemljištu nekog lica vrši se oduzimanje prava svojine, bez obzira što pravo svojine tog lica nije formalno oduzeto. U takvom slučaju radi se o faktičkoj eksproprijaciji, koja upravo i nastaje kada se na zemljištu grade putevi, infrastrukturni ili drugi objekti u javnom interesu, iako ne postoji rešenje o oduzimanju zemljišta. U konkretnom slučaju, na spornoj parceli je izgrađena ulica kao javni put u naselju koji saobraćajno povezuje delove naselja (član 2. tačka 12. Zakona o javnim putevima). Zbog toga se sporna parcela više ne može smatrati privatnim putem, već se radi o ulici koja je, po članu 10. stav 2. Zakona o javnoj svojini („Službeni glasnik Republike Srbije“, broj 72/11, 88/11 i 105/14), dobro u opštoj upotrebi i prema stavu 7. istog člana u svojini je jedinice lokalne samouprave na čijoj se teritoriji nalazi. Predmet prodaje koju je vršio pravni prethodnik tužioca bile su okolne parcele, a ne i sporna parcela koja je služila kupcima kao putno zemljište, tako da na taj način nije izvršena prodaja zemljišta ili prenos prava na isto.

Sporna parcela je planom detaljne regulacije „...“ u Novom Sadu („Službeni list Grada Novog Sada“ broj …) predviđena kao javno građevinsko zemljište namenjeno za izgranju saobraćajnice. Kada zemljište planskim aktom jedinice lokalne samouprave bude određeno za ulicu, od tog momenta po sili zakona postaje sredstvo u javnoj svojini, u ovom slučaju u javnoj svojini tuženog Grada Novog Sada. Zbot toga jedinica lokalne samouprave ima obavezu da zemljište koje je postalo sredstvo u javnoj svojini ekspropriše ranijem vlasniku, odnosno da ga izuzme iz poseda ranijeg vlasnika, i da za to plati odgovarajuću naknadu. U situaciji kada je zemljište, kao u ovom slučaju, privedeno nameni u skladu sa planskim aktom i po sili zakona postalo javna svojina tuženog Grada Novog Sada, tužilac - korisnik zemljišta ne može trpeti štetne posledice što nadležni organ tuženog Grada nije sproveo upravni postupak i doneo rešenje o izuzimanju zemljišta iz poseda, koje bi bilo osnov za isplatu naknade za izuzeto zemljište.

Iz navedenih razloga pobijana drugostepena presuda je morala biti ukinuta i predmet vraćen drugostepenom sudu na ponovno odlučivanje o žalbi tuženog Grada Novog Sada.

U ponovnom postupku drugostepeni sud će odlučiti o izjavljenoj žalbi imajući u vidu da se u konkretnom slučaju radi o faktičkoj eksproprijaciji zemljišta, jer se zemljište - katastarska parcela ... KO ... koristi kao javni put - ulica, odnosno da je privedeno nameni predviđenoj planskim aktom, i da je kao takvo po sili zakona postalo javna svojina tuženog Grada Novog Sada, a da prethodno nije sproveden postupak za oduzimanje tog zemljišta iz poseda tužioca i isplaćena naknada.

Shodno izloženom, na osnovu člana 414. stav 2. ZPP, odlučeno je kao u izreci.

Predsednik veća - sudija

Branislava Apostolović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić