U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija Milomira Nikolića, predsednika veća, Slađane Nakić-Momirović i Marine Govedarica, članova veća, u parnici iz porodičnih odnosa tužioca AA iz ..., čiji je punomoćnik Smieško Zoltan, advokat iz ..., protiv tužene BB iz ..., čiji je punomoćnik Aleksandar Markov, advokat iz ..., radi izmene odluke o doprinosu dečjeg izdržavanja i uređenja održavanja ličnih odnosa tužioca i mal. VV, odlučujući o reviziji tužioca, izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 544/16 od 26.09.2016. godine, na sednici održanoj 25.01.2017. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužioca, izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Novom Sadu Gž2 544/16 od 26.09.2016. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Osnovni sud u Zrenjaninu, presudom P2 117/14 (2013) od 16.06.2013. godine, konstatovao je da se delimično usvaja tužbeni zahtev (stav drugi izreke). Izmenio je odluku o načinu održavanja ličnog odnosa mal. VV sa ocem AA, određenu presudom Osnovnog suda u Novom Sadu, Sudska jedinica u Bečeju, P2 2780/10 od 20.01.2011. godine (stav drugi izreke). Odredio je način održavanja ličnog odnosa mal. VV sa ocem AA, tako što će dete sa ocem provoditi svaki drugi vikend, nedeljom od 10,00 do 16,00 časova, u ..., ili na drugom mestu prema dogovoru između oca i deteta, u nedelji kada za vikend dete ne provodi vreme sa ocem, lični odnos će se održavati putem skajpa subotom od 15,00 časova u trajanju do 30 minuta i tokom radne nedelje, van termina koje dete provodi na nastavi u školi, produženom boravku ili na treninzima karatea, putem mobilnog telefona, u trajanju do deset minuta. Obavezao je tužioca da na početku termina određenog za viđanje sa mal. VV, svakog drugog vikenda, dete preuzima na udaljenosti od 100 metara, od zgrade gde sa majkom živi, po proteku termina dete vraća na isto mesto, a obavezao majku da tužiocu omogući održavanje ličnog odnosa sa tužiocem kao ocem, prema modelu uređenom ovom presudom, da dete pripremi za viđanje sa ocem (stav treći izreke). Odbio je kao neosnovan tužbeni zahtev u delu, kojim je tužilac predložio da se način održavanja ličnog odnosa između njega i mal. VV uredi na način: 1. da mal. VV, boravi kod oca svake druge nedelje u periodu od 11,00 do 17,00 časova, i to u vremenskom periodu od naredna svake druge nedelje u trajanju od 10,00 do 19,00 časova, u trajanju od tri meseca, 3. da posle isteka ovog šestomesečnog perioda viđanje mal. VV i tužioca, odvija se svakog drugog vikenda od subote od 10,00 časova do nedelje u 18,00 časova, te svakog drugog državnog i verskog praznika od 10,00 do 18,00 časova, s tim da ukoliko praznik traje više dana, viđanje će se odvijati od 10,00 časova, prvog dana praznika, do 18,00 časova zadnjeg dana praznika, 4. da majka je u obavezi da dete pripremi za odlazak kod oca, a da je obaveza oca da dolazi po dete i vrati ga majci ispred Osnovne škole ... u ..., 5. da imajući u vidu sve dosadašnje teškoće konstatovane u ovom postupku u ostvarivanju detetovog prava na kontakte sa ocem i suprotno prava oca na kontakte sa detetom, te imajući u vidu uzroke tih teškoća, koji su konstatovani kako veštačenjem, tako i izveštajem stručnog savetnika, sud je odredio stručni nadzor radi praćenja izvršavanja roditeljskih obaveza i pružanja stručne pomoći u realizaciji predloženog modela kontaktiranja, s tim da se rezultat stručnog nadzora u formi stručnog izveštaja, sudu i strankama dostavlja jedanputa u tri meseca, te se kao stručno lice za vršenje stručnog nadzora određuje GG iz ..., diplomirani psiholog i sertifikovani tranakcioni analitičar i psihoterapeut sa iskustvom u radu, kao školski psiholog, te dugogodišnji član i predsednik Upravnog odbora od 2009 do 2011 godine, nedržavne organizacije ..., koja je trenutno supervizor u istoj nevladinoj organizaciji, čija je funkcija prevencija i zaštita od nasilja u porodici, 6. da troškove stručnog nadzora stranke snose po pola (stav četvrti izreke). Odbio je kao neosnovan tužbeni zahtev u delu, kojim je tužilac tražio da se utvrdi da u periodu od 14.03.2013 godine do 30.08.2014. godine nije postojala obaveza davanja izdržavanja tužioca za njegovu mal. ćerku VV, te da se u tom delu izmeni presuda Osnovnog suda u Novom Sadu, Sudska jedinica u Novom Bečeju P2 2780/10 od 20.01.2011. godine (stav peti izreke). Odbio je kao neosnovan eventualni tužbeni zahtev, kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je u periodu od 14.03.2013. godine pa do 30.08.2014. godine postojala obaveza izdržavanja mal. VV od strane tužioca u iznosu od 6.000,00 dinara mesečno, i da se u tom delu menja presuda Osnovnog suda u Novom Sadu, Sudska jedinica u Bečeju P2 2780/10 od 20.01.2011. godine (stav šesti izreke). Odbio je kao neosnovan eventualni tužbeni zahtev, kojim je tužilac tražio da se utvrdi da je saglasan da tužena zadrži novac koji je skinula sa tužiočevog tekućeg računa u iznosu od 134.100,00 dinara i koja na dan 01.01.2013. godine, predstvalja iznos od 1.200 evra, tužilac tuženoj na ime alimentacije za mal. VV, pored iznosa od 6.000,00 dinara mesečno, tokom cele 2013. godine, isplatio iznos od 100 evra mesečno za celu 2013. godinu (stav sedmi izreke). Odlučio je i da svaka stranka snosi svoje troškove postupka (stav osmi izreke).

Apelacioni sud u Novom Sadu, odbio je kao neosnovane žalbe tužioca i tužene i potvrdio presudu Osnovnog suda u Zrenjaninu P2 117/2014 od 16.06.2016. godine.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužilac je blagovremeno izjavio reviziju, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.

Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu presudu na osnovu člana 408. Zakona o parničnom postupku-ZPP („Službeni glasnik RS“, br. 72/11, 49/13-US, 74/13-US i 55/14), pa je utvrdio da revizija tužioca nije osnovana.

U postupku pred nižestepenim sudovima nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju ovaj sud pazi po službenoj dužnosti, na osnovu člana 408. ZPP. Kako revizija sadrži revizijski razlog zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, to se u tom delu revizijom po oceni ovoga suda ne dovodi u sumnju zakonitost i pravilnost pobijane presude. Međutim, zbog eventualno učinjenih bitnih povreda odredaba parničnog postupka iz člana 261. i 271. u postupku pred prvostepenim sudom, revizija se ne može izjaviti u smislu odredbi člana 407. stav 1. tačka 1-3 ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, presudom Osnovnog suda u Novom Sadu, Sudska jedinica u Bečeju, broj P2 2780 od 20.01.2011. godine, razveden je brak parničnih stranaka i njihova maloletna ćerka VV poverena je tuženoj na samostalno vršenje roditeljskog prava, dok je tužilac obavezan da doprinosi njenom izdržavanju u mesečnom iznosu od po 100 evra, određen je i način održavanja ličnih odnosa između tužioca kao oca i maloletnog deteta u skladu sa dogovorom sa majkom, a u najboljem interesu deteta. U vreme donošenja navedene presude tužilac je živeo u okviru svoje ... kancelarije, dok je tužena živela u zajednici sa mal. VV, kao i sa svoje dvoje dece iz prethodnog braka u svom stanu u .... U vreme donošenja navedene presude tužilac je ostvarivao mesečnu zaradu u iznosu od 3.500 do 4.000 evra bruto i imao odgovarajuće troškove i to za plaćanje struje do 30.000,00 dinara, telefona 5.000,00 do 6.000,00 dinara mesečno, kredita za kuću oko 350 evra, kao i plaćanje obaveze za izdržavanje dvoje dece iz prethodnog braka u visini od 20.000,00 dinara mesečno. U vreme donošenja navedene presude, tužena je živela u svom stanu i ista je imala odgovarajuće obaveze koje se odnose na troškove stanovanja u visini od 12.000,00 dinara mesečno, za vreme grejne sezone 27.000,00 dinara, za troškove ishrane oko 30.000,00 dinara i u to vreme je mal. VV išla u vrtić, pa je imala i ove izdatke u pogledu podmirivanja njenih potreba. Deca iz prethodnog braka tužene su u to vreme ostvarivala pravo na izdržavanje od svog oca u iznosu od ukupno 24.000,00 dinara mesečno. Posle toga, mal. VV, je završila prvi razred osnovne škole i za potrebe boravka u školi, za nabavku knjiga, bilo je neophodno obezbediti novčani iznos od 9.000,00 dinara, troškove ekskurzije 2.900,00 dinara, troškove vannastvnih aktivnosti, kao što je ples u iznosu od 1.600,00 dinara, kao i troškove za nabavku garderobe od 3.000,00 do 4.000,00 dinara mesečno, za potrebe ishrane i higijene novčani iznos od oko 8.000,00 dinara mesečno. Posle toga, tužena se vratila na posao u ... i s obzirom na svoje radne obaveze koje su sada bile vezane za boravak u ... preselila u ... 04.08.2014. godine, gde je iznajmila stan u kome i sada živi, zajedno sa mal. VV, kao i sa svoje dvoje dece iz prethodnog braka. Zbog prelaska u drugo mesto stanovanja mal. VV je u drugi razred osnovne škole pošla u ... i to u Osnovnu školu .... Za vreme trajanja spora tužilac je krajem 2015. godine iznajmio stan u ..., koji je adekvatan njegovim potrebama i u stanu postoje uslovi za boravak dece kada dođu kod tužioca. Tužilac pored svoje kancelarije u kojoj obavlja svoju ... delatnost, kojom se bavi od 1992. godine, ima u vlasništvu i vikendicu na ...– ..., koji objekat se nalazi u vikend naselju, koji je potpuno završen i opremljen svim pokućstvom i potrebnim enterijerom za boravak u istom. Zbog svojih zdravstvenih problema tužilac je krajem 2012. godine od 17.12.2012. godine do 31.12.2013. godine, boravio na bolničkom lečenju i u to vreme kao i neposredno posle izlaska sa bolničkog lečenja u trajanju od 15 dana, istom su osnovne životne aktivnosti bile smanjene za 80%, a do tri meseca posle operacije, osnovne životne aktivnosti su mu bile smanjene za 50%. U ovom periodu tužilac je imao određenih zdravstvenih problema i u 2013 godini, zbog kojih se u periodu od 11.10.2013. godine do 20.11.2013. godine takođe nalazio na bolničkom lečenju, kada mu je izvršena operacija debelog creva, posle čega je primao i hemioterapiju, tako da je u periodu od 11.10.2013. godine do 30.08.2014. godine, bio u prilici da mu je osnovna životna aktivnost bila umanjena za vreme bolničkog lečenja i neposredno posle toga 80%, a u ostalom periodu ista bila umanjena za 50%. Tužilac nije tražio procenu invalidske komisije o preostaloj radnoj sposobonosti, niti je pokrenuo postupak za umanjenje visine doprinosa za izdržavanje svoje starije dece iz prvog braka. Mal. ćerka parničnih stranaka je učenica trećeg razreda Osnovne škole ... u ..., gde postiže odličan uspeh u školi, dobro je adaptirana na školu, odgovorno ispunjava školske obaveze i dobro je integrisana u vršnjačku grupu. Ista je otvorena i komunikativna, urednog toka razvoja, prijatne spoljašnosti, dobro razvijenih verbalnih sposobnosti, socijalno emotivne zrelosti u skladu sa njenim uzrastom. Mal. VV živi sa majkom, sestrom i bratom po majci, usmerena je na majku u zadovoljavanju osnovnih razvojnih potreba sa kojom ima izgrađen topao emotivni odnos, kao i sa sestrom i bratom, gde je uspostavljena kvalitetna emotivna veza i mal. VV zauzima mesto mezimice u porodici, jer se svi članovi prema njoj ophode sa pojačanom pažnjom, tolerancijom i protekcijom. Roditelji mal. VV razveli su se kada je ona imala četiri godine i posle toga je ona ostala da živi sa majkom, a oca je viđala sporadično po dogovoru roditelja, tako da kontakti sa ocem nisu dostigli potreban kvalitet, niti se kod devojčice razvila emotivna vezanost između ostalog zbog nepredviđene dinamike kontakta, kratkoće trajanja i mesta održavanja, s obzirom na to da su se isti održavali i odvijali na javnim mestima ili u kancelariji oca, a ne u njegovom domu. Na mal. VV je razvod delovao tako, da je ista preživela traumu i to na intenzivniji način, usled činjenice da je zbog dugog trajanja razvoda odnos roditelja postajao sve lošiji. Tako poremećeni odnosi roditelja sa elementima psihološkog nasilja oca prema majci uticali su na pogoršanje njenog položaja neutralnog deteta, a tome su u velikoj meri doprinele i situacije kada je otac ispoljavao agresivnost prema majci, bratu i sestri, uznemiravajući ih telefonom i preteći što je za nju bilo traumatično iskustvo, koje je pojačalo strah i brigu za bližnje, kao i za sopstvene interese i sigurnost, tako da je sve to doprinelo njenom negativnom stavu prema ocu, odnosno kod iste se pojavio otpor u vezi sa održavanjem ličnih odnosa sa ocem u nekom dužem vremenskom periodu i trajanju. Svemu ovome je doprineo sigurno i razvod roditelja koji nisu adekvatno i potpuno sagledali svoju ulogu roditelja posle razvoda braka i nisu odgovorili na istu, odgovarajućim kvalitetom prema svom detetu, jer su propustili da dete stave iznad svojih ličnih interesa, na prvom mestu da izađu iz svojih ličnih potreba i osećanja i da ih podrede potrebama deteta. Ovo je tužena i činila, ali tužilac kao otac to nije mogao da prepozna i učini na isti način, tako da je taj konflikt roditelja, posle razvoda braka koji nije prevaziđen i stabilizovan uticao na mal. VV i to u pravcu odbojnosti i održavanja ličnih odnosa između nje i oca na adekvatan način, u kome bi se dete osećalo sigurno, opušteno bez dodatnog uznemiravanja i loših subjektivnih doživljaja, jer taj odnos sa ocem nije bio blizak i prepoznatljiv. Jedan od najznačajnih faktora za prevazilaženje stresa kod deteta jeste osetljivost roditelja, odnosno sposobnost da prepozna detetove emocije i potrebe i da na adekvatan način reaguje, što nije prisutno kod tužioca, jer mu isto nedostaje i to u pristupu i održavanju ličnih odnosa sa mal. VV, što sve dodatno utiče da ona njihove međusobne odnose i viđanja doživljava stresno i frustrirajuće. Mal. VV ima izraženi osećaj emocionalne otuđenosti od oca i negativan stav prema njemu i u kontaktima sa njim, kao što su ignorisanje istog, poricanje njegove uloge njenom odrastanju na relaciji otac – dete, što sve ukazuje da bi kontakt između tužioca i mal. VV u pravcu njenog višednevnog boravka kod oca izazvao ugroženost i bespomoćnost jer ona upravo tako oseća i doživljava odnose sa ocem. Mal. VV vidi majku kao potpuno dobru, dok joj je otac u potpunosti loš kao i njegova rodbina bez obzira na upozorenje stručnog tima gde se nalazila na razgovoru, o neophodnosti i prihvatanju i oca kao jednog od roditelja čija uloga u odrastanju dece je bitna, nije promenila svoj stav pa i posle upozorenja na pozitivne aspekte ličnosti oca u razvoju deteta i njegovog značaja. Sve to nije proizvelo adekvatne efekte i želju da se lični odnos između mal. VV i tužioca kao oca produži, odnosno da isti traje duži vremenski period od onoga kako se to odvija za vreme trajanja celog postupka.

Polazeći od utvrđenog činjeničnog stanja, po oceni ovoga suda, pravilan je zaključak nižestepenih sudova, o izmeni odluke o načinu održavanja ličnog odnosa mal. VV sa tužiocem kao ocem, određenog presudom Osnovnog suda u Novom Sadu, Sudska jedinica u Bečeju P2 2780/10 od 20.11.2011. godine, određenom načinu održavanja ličnog odnosa, kao i odbijanje tužbenog zahteva u delu kojim je tužilac predložio način održavanja ličnog odnosa između njega i mal. VV i odbijanju osnovnog i eventualnih tužbenih zahteva u pogledu obaveze izdržavanja.

Odredbom člana 266. stav 1. Porodičnog zakona („Sl. glasnik RS“, broj 18/05, 72/11 i 6/15), je propisano, da, u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava sud je uvek dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta.

Prema tome, kako su se nižestepeni sudovi očigledno rukovodili najboljim interesom maloletnog deteta i odredili na opisani način održavanje ličnih odnosa između maloletnog deteta i tužioca kao oca, s obzirom na to da dete ima pravo da održava lične odnose sa roditeljem sa kojim ne živi, to nisu od uticaja na drugačiju odluku ovoga suda navodi revizije o pogrešnoj primeni materijalnog prava.

Isto tako, nisu od uticaja na drugačiju odluku ovoga suda ni navodi revizije kojima se ukazuje na komunikaciju skajpom i mobilnim telefonom, predlog stručnih lica i o posebnom znanju iz oblasti prava deteta od strane sudija u smislu člana 35. ZPP.

Dakle, kako se ovom presudom odbija kao neosnovana revizija tužioca, to nije neophodno dalje detaljno obrazlagati ovu presudu, već se tužilac kao revident upućuje na obrazloženje pobijane presude, da se nepotrebno ne bi ponavljalo, na osnovu odredbe člana 414. stav 2. ZPP.

Neosnovan je zahtev tužioca za naknadu opredeljenih troškova postupka postupku po reviziji u smislu člana 153. a u vezi odredbe člana 165. stav 1. ZPP.

Iz iznetih razloga, Vrhovni kasacioni sud je na osnovu odredbe člana 414. stav 1. ZPP, odlučio kao u izreci.

Predsednik veća – sudija

Milomir Nikolić,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić