Presudom Apelacionog suda u Novom Sadu Gž1 1824/17 od 23.08.2017. godine, stavom prvim izreke preinačena je prvostepena presuda u usvajajućem delu odluke o tužbenom zahtevu i delu odluke o troškovima postupka tako što je odbijen zahtev tužilaca za isplatu neto dobiti prema odluci Skupštine tuženog od 24.07.2006. godine i odlučeno da svaka stranka snosi svoje troškove parničnog postupka. Stavom drugim izreke žalba tuženog je odbijena i prvostepena presuda potvrđena u delu kojim je odbijen protivtužbeni zahtev. Stavom trećim izreke obavezani su tužioci da tuženom naknade troškove žalbenog postupka u iznosu od 22.500,00 dinara.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužioci su blagovremeno izjavili reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešne primene materijalnog prava i pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja.

Tuženi je dostavio odgovor na reviziju.

Ispitujući pobijanu presudu (donetu u jedinstvenom postupku za sve tužioce, posle spajanja parnica) u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku ("Službeni glasnik RS", br. 72/2011, 49/2013-US, 74/2013- US, 55/2014, 87/2018, u daljem tekstu: ZPP) Vrhovni kasacioni sud je našao da revizija nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a u postupku pred drugostepenim sudom nije došlo do propusta u primeni ili do pogrešne primene koje od odredaba ovog zakona, pa nema ni povrede iz člana 374. stav 1. ZPP, na koju se revizijom ukazuje. Navode u reviziji kojima se ukazuje da je pred drugostepenim sudom učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, Vrhovni kasacioni sud nije cenio, jer se revizija iz ovog razloga ne može izjaviti u smislu člana 407. ZPP.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, Skupština akcionara tuženog je na šestoj redovnoj sednici održanoj 24.07.2006. godine jednoglasno donela odluku o modalitetima, rokovima i dinamici isplate dobiti iz 2003. i 2004. godine u iznosu od 119.432.870,90 dinara po utvrđenim kriterijumima za svaku narednu godinu- od 2007. do 2011. godine. Prema izveštaju tuženog i knjigovodstvenoj evidenciji iznos od 119.432.870,80 dinara, koji je planiran za raspodelu, knjigovodstveno je izražen samo kao dobit za 2004. godinu.

Nakon donošenja odluke, Poreska uprava je 27.10.2006. godine izvršila kontrolu utvrđene dobiti tuženog za period 2002-2004. godine i izvršena je korekcija dobiti koju je tuženi iskazao, a dinamika isplate je ostala identična onoj odlučenoj na sednici skupštine od 24.07.2006. godine. Prema korekciji Poreske uprave izvršeno je smanjenje dobiti iskazano u 2004. godini na iznose neisplaćene dobiti od 21.171.910,97 dinara, povećanje dobiti iz 2002. godine sa iznosa od 4.303.576,39 dinara na iznos od 78.883.648,18 dinara i povećanje dobiti iz 2003. godine sa iznosa od 4.802.204,46 dinara na iznose od 20.749.333,21 dinara. Korigovanu neisplaćenu dobit za 2002, 2003. i 2004. godinu Poreska uprava je utvrdila na ukupan iznos od 111.699.111,51 dinara.

Posle utvrđivanja korigovane dobiti tuženi je po osnovu odluke o raspodeli dobiti, dana 18.08.2006. godine isplatio iznos od 5.005.274,00 dinara (rata za 2011. godinu), 18.10.2006. godine iznos od 2.500.500,00 dinara (rata za 2011. godinu), 16.11.2006. godine iznos od 7.501.500,00 dinara (rata za 2011. godinu), 12.01.2007. godine iznos od 5.812.500,00 dinara (rata za 2011. godinu) i 02.03.2007. godine iznos od 19.994.125,00 dinara (jedna rata za 2007. godinu) odnosno ukupno 40.813.899,00 dinara.

Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka utvrđena je visina potraživanja tužilaca (od neisplaćenog iznosa od 70.885.212,51 dinara) prema pojedinačnim koeficijentima za raspodelu dobiti koji su opredeljeni kao sastavni deo odluke skupštine tuženog od 24.07.2006. godine.

Na osnovu ovako utvrđenog činjeničnog stanja, prvostepeni sud je, primenom člana 215. Zakona o privrednim društvima zaključio da se odluka skupštine tuženog od 24.07.2006. godine odnosi na dinamiku i modalitete isplate utvrđenog novčanog iznosa neraspoređene dobiti korigovane od strane Poreske uprave (nezavisno od toga na koju godinu se korekcija odnosi) i tužbeni zahtev ocenio osnovanim.

Suprotno stanovištu prvostepenog suda, po oceni Vrhovnog kasacionog suda pravilno je drugostepeni sud ocenio da ne postoji pravni osnov za isplatu tražene dobiti, zbog čega je preinačio prvostepenu presudu i tužbeni zahtev odbio kao neosnovan.

Prema članu 14. Zakona o radu ("Službeni glasnik RS", br. 24/2005...) ugovorom o radu ili odlukom poslodavca može se utvrditi učešće zaposlenog u dobiti ostvarenoj u poslovnoj godini, u skladu sa zakonom i opštim aktom.

Odredbom člana 30. Statuta tuženog propisano je da skupština društva, pored poslova utvrđenih zakonom, ima i nadležnost da usvaja godišnji obračun i izveštaj o poslovanju, te da odlučuje o raspodeli godišnje dobiti i pokriću gubitaka. Članom 99. Statuta je propisano da se raspodela dobiti vrši na osnovu odluke skupštine akcionara donetoj po predlogu upravnog odbora, a u skladu sa godišnjim obračunom društva.

Prema članu 215. Zakona o privrednim društvima ("Službeni glasnik RS", br. 125/2004) akcionarsko društvo može odobriti plaćanje dividendi na svoje akcije godišnje u skladu sa odlukama redovne godišnje skupštine ili u bilo koje vreme između godišnjih skupština, osim ako je osnivačkim aktom društva drukčije određeno (1). Odluku akcionarskog društva o odobrenju plaćanja dividendi može da donese i upravni odbor ako je to određeno osnivačkim aktom društva ili ako ga za to ovlasti skupština akcionara, u skladu sa osnivačkim aktom (2). Po usvajanju finansijskog izveštaja za prethodnu poslovnu godinu dobit te godine raspoređuje se sledećim redom: 1) za pokriće gubitaka prenesenih iz ranijih godina; 2) za zakonske rezerve, ako su one predviđene posebnim zakonom; 3) za dividendu u skladu sa ovim zakonom; 4) za statutarne rezerve i druge rezerve, ako ih društvo utvrdi opštim aktom (3). Posle donošenja odluke o isplati dividende akcionar kome ona treba da bude isplaćena postaje poverilac društva za iznos pripadajuće dividende (4).

Suprotno navodima revizije, tuženi je na skupštini akcionara održanoj 24.07.2006. godine doneo odluku o raspodeli neraspoređene dobiti za 2003. i 2004. godinu u iznosu od 119.432.870,80 dinara, pa se u smislu citiranih zakonskih odredbi ta odluka o raspoređivanju neraspoređenog dela dobiti nije mogla odnositi i na 2002. godinu.

Poreska uprava je u oktobru 2006. godine izvršila kontrolu i korigovanje visine dobiti tuženog za 2002, 2003. i 2004. godinu i na taj način utvrdila ukupan iznos i pojedinačnu visinu neisplaćene dobiti za svaku od tih godina. Nakon korigovanja visine dobiti od strane Poreske uprave, tuženi je izvršio isplatu iznosa od 40.813.899,00 dinara, koji iznos je prema dopunskom nalazu veštaka veći od iznosa neisplaćene dobiti za 2003. godinu i 2004. godinu, što tužioci pravno relevantnim dokazima nisu osporili.

Stoga i po oceni Vrhovnog kasacionog suda ne postoji dug tuženog prema tužiocima na osnovu donete odluke skupštine tuženog od 24.07.2006. godine, zbog čega nema osnova za udovoljenje tužbenom zahtevu.

Na drugačije presuđenje ne utiče revizijski navod i dokaz o postojanju jedne pravnosnažne drugostepene presude kojom je suprotno odlučeno o zahtevima stranaka u odnosu na pobijanu drugostepenu presudu u ovoj parnici. Jedna pravnosnažna odluka drugostepenog suda o usvajanju tužbenog zahteva za učešće zaposlenih u dobiti preduzeća, doneta u bitno sličnoj činjeničnoj i pravnoj situaciji, nasuprot većem broju pravnosnažnih odbijajućih presuda, u sporovima u kojima su i revizije tužilaca odbijene presudama Vrhovnog kascionog suda, nikako nije dokaz suprotstavljene i različite sudske prakse sudova. Naprotiv, odluke Vrhovnog kasacionog suda u ovoj vrsti sporova izražavaju jedinstven pravni stav da pravo zaposlenih, odnosno „manjinskih“ akcionara, na učešće u raspodeli dobiti ostvarenoj u određenoj-prethodnoj poslovnoj godini mora imati osnov u ugovoru o radu ili odluci poslodavca, konkretno odluci skupštine akcionara, u skladu sa odrebom člana 14. Zakona o radu odnosno člana 215. Zakona o privrednim društvima.

Ta odluka poslodavca donosi se i odnosi se na ostvarenu dobit za svaku prethodnu poslovnu godinu posebno, po usvajanju finansijskog izveštaja za tu poslovnu godinu. Bez odluke koja se odnosi na raspodelu dobiti za određenu prethodnu poslovnu godinu nema ni raspodele dobiti isplatom dividende među akcionarima, pa ni prava zaposlenih na učešće u toj raspodeli. Rapoređivanje dobiti za svaku prethodnu poslovnu godinu, posle usvajanja finansijskog izveštaja, vrši se po redosledu koji propisuje član 215. Zakona o privrednim društvima. Ako nema odluke nema ni osnova za isplatu dobiti odnosno dividende.

Pravnosnažne odluke nižestepenih sudova i revizijske odluke Vrhovnog kasacionog suda u ovoj vrsti sporova upravo ukazuju na usaglašenu sudsku praksu po spornom pitanju prava na učešće u raspodeli dobiti ostvarenoj u poslovnoj godini.

Pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka, jer je doneta pravilnom primenom člana 165. stav 2. u vezi čl. 153. stav 2, 154. i 163. ZPP, prema konačnom uspehu stranaka u sporu i pravilnom primenom Tarife o nagradama i naknadama troškova za rad advokata.

Iz navedenih razloga, primenom člana 414. stav 1. ZPP, odlučeno je kao u izreci. Primenom člana 165. stav 1. ZPP odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova odgovora na reviziju, koji nisu bili potrebni u ovom postupku (član 154. ZPP).

Predsednik veća-sudija

Ljubica Milutinović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić