- na 5.745,45 dinara počev od 17.11.2009. godine do isplate,

- na 6.178,00 dinara počev od 18.12.2009. godine do isplate,

- na 6.291,42 dinara počev od 18.01.2010. godine do isplate,

- na 1.960,05 dinara počev od 16.02.2010. godine do isplate,

- na 3.906,35 dinara počev od 16.03.2010. godine do isplate,

- na 5.139,02 dinara počev od 15.04.2010. godine do isplate,

- na 6.514,88 dinara počev od 17.05.2010. godine do isplate,

- na 6.126,94 dinara počev od 16.06.2010. godine do isplate,

- na 5.972,56 dinara počev od 15.07.2010. godine do isplate,

- na 5.938,41 dinar počev od 16.08.2010. godine do isplate,

- na 5.980,79 dinara počev od 15.09.2010. godine do isplate,

- na 1.456,83 dinara počev od 15.10.2010. godine do isplate,

- na 6.459,63 dinara počev od 15.11.2010. godine do isplate,

- na 6.546,12 dinara počev od 15.12.2010. godine do isplate,

- na 5.275,45 dinara počev od 18.01.2011. godine do isplate,

- na 2.219,49 dinara počev od 16.02.2011. godine do isplate,

- na 6.260,24 dinara počev od 15.03.2011. godine do isplate,

- na 6.246,82 dinara počev od 15.04.2011. godine do isplate,

- na 6.684,89 dinara počev od 16.05.2011. godine do isplate,

- na 6.160,70 dinara počev od 15.06.2011. godine do isplate,

- na 6.884,44 dinara počev od 15.07.2011. godine do isplate,

- na 3.681,48 dinara počev od 15.10.2010. godine do isplate,

- na 6.838,20 dinara počev od 15.08.2011. godine do isplate,

- na 7.726,45 dinara počev od 15.09.2011. godine do isplate,

- na 2.896,03 dinara počev od 14.10.2011. godine do isplate,

- na 6.650,56 dinara počev od 15.11.2011. godine do isplate,

- na 6.718,47 dinara počev od 15.12.2011. godine do isplate,

- na 6.163,64 dinara počev od 16.01.2012. godine do isplate,

- na 3.525,57 dinara počev od 16.02.2012. godine do isplate,

- na 7.384,04 dinara počev od 15.03.2012. godine do isplate,

- na 6.757,02 dinara počev od 16.04.2012. godine do isplate,

- na 4.769,07 dinara počev od 15.05.2012. godine do isplate,

- na 8.171,63 dinara počev od 15.06.2012. godine do isplate,

- na 8.018,50 dinara počev od 16.07.2012. godine do isplate

- na 7.952,99 dinara počev od 15.08.2012. godine do isplate,

- na 7.689,72 dinara počev od 17.09.2012. godine do isplate,

- na 5.576,39 dinara počev od 15.10.2012. godine do isplate,

- na 4.300,37 dinara počev od 15.11.2012. godine do isplate,

- na 7.561,34 dinara počev od 15.12.2012. godine do isplate,

- na 7.631,34 dinara počev od 15.01.2013. godine do isplate,

- na 3.984,40 dinara počev od 16.02.2013. godine do isplate,

- na 7.933,16 dinara počev od 15.03.2013. godine do isplate i

- na 6.825,54 dinara počev od 15.04.2013. godine do isplate,

a sve u roku od 8 dana od prijema prepisa presude.

DELIMIČNO SE UKIDAJU presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 6838/13 od 04.04.2014. godine i presuda Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 13888/10 od 24.09.2013. godine u delu stava drugog izreke, kojima je odlučeno o zahtevu za isplatu naknade za topli obrok i regres za period od novembra 2007. godine, zaključno sa martom 2013. godine, i u tom delu predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Prvog osnovnog suda u Beogradu P1 13888/10 od 24.09.2013. godine, stavom prvim izreke odbijen je prigovor litispendencije, pa je stavom drugim izreke odbijen i tužbeni zahtev kojim je tužilac tražio da se obaveže tuženi da mu na ime neisplaćenog dela zarade po osnovu smenskog rada u periodu od marta 2005. zaključno sa martom 2013. godine, a na ime toplog obroka i regresa za period od januara 2006. zaključno sa martom 2013. godine, plati pojedinačne mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom od dospeća do isplate (u iznosima i sa datumima dospeća bliže određenim ovim stavom izreke). Stavom trećim izreke odbačena je tužba u delu kojim je tužilac tražio da se tuženi obaveže da u korist tužioca, nadležnom Fondu PIO RS, uplati odgovarajuće poreze i doprinose. Stavom četvrtim izreke odbijen je zahtev tuženog za naknadu troškova parničnog postupka od 140.000,00 dinara.

Presudom Apelacionog suda u Beogradu Gž1 6838/13 od 04.04.2014. godine, žalba tužioca je odbijena, kao neosnovana, a prvostepena presuda potvrđena u stavu drugom, trećem i četvrtom izreke.

Protiv pravnosnažne presude donesene u drugom stepenu, tužilac je izjavio reviziju zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka i pogrešne primene materijalnog prava, s tim što je predložio da se revizija smatra izuzetno dozvoljenom, primenom člana 395. ZPP, radi ujednačavanja sudske prakse.

Rešenjem R4 95/14 od 30.01.2015. godine, Apelacioni sud u Beogradu je predložio Vrhovnom kasacionom sudu da o reviziji tužioca odluči kao o izuzetno dozvoljenoj.

Imajući u vidu različitu praksu Apelacionog suda u Beogradu u odnosu na ostale apelacione sudove u identičnim pravnim i činjeničnim sporovima, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pravilan stav Apelacionog suda u Beogradu da u konkretnom slučaju postoji potreba odlučivanja o posebnoj reviziji, radi ujednačavanja sudske prakse, čime su ispunjeni uslovi iz člana 395. ZPP, pa je i odlučeno kao u stavu prvom izreke.

Odlučujući o reviziji tužioca Vrhovni kasacioni sud je ispitao pobijanu odluku, primenom člana 399. Zakona o parničnom postupku („Službeni glasnik RS“ broj 125/04 i 111/09), i našao da je revizija delimično osnovana, a delimično neosnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 361. stav 2. tačka 9. ZPP, na koju revizijski sud pazi po službenoj dužnosti, a revizijom se ne ukazuje na druge povrede postupka zbog kojih se revizija može izjaviti, primenom člana 398. stav 1. ZPP.

Prema činjeničnom stanju na kome je zasnovana pobijana odluka, tužilac je radnik tuženog i obavlja poslove mašinovođe. Osnovna zarada mu se utvrđuje kao proizvod vrednosti jednog radnog časa, koeficijenta 2,55 i prosečnog mesečnog fonda časova rada od 174 časa, a ovako utvrđen koeficijent je uvećavan množenjem sa koeficijentom 0,15, jer je neposredno učestvovao u vršenju železničkog saobraćaja. Aneksom ugovora o radu od 24.11.2005. godine, koeficijent mu je povećan na 2,70. Tužilac je radio u turnusu, menjanje prve, druge i treće smene, s tim što promena smena nije bila kontinuirana i u istom vremenskom trajanju, već je zavisila od reda vožnje, na osnovu mesečnog plana rada. Sporni iznos predstavlja razliku između zarade koja je tužiocu isplaćena u periodu od marta 2005. godine do marta 2013. godine, koja sadrži uvećanje od 2% odnosno 4% po osnovu smenskog rada prema Pojedinačnom kolektivnom ugovoru tuženog i iznosa koji bi primio sa uvećanjem od 26% po osnovu smenskog rada. Mesečni iznosi ove razlike utvrđeni su ocenom nalaza i mišljenja sudskog veštaka. Tužba za isplatu razlike u zaradi podneta je sudu 02.11.2010. godine.

Kod ovako utvrđenog činjeničnog stanja, sudovi su odbili zahtev tužioca, nalazeći da nema pravo na isplatu razlike između 26% koliko bi mu pripadalo primenom člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu i 4% koliko mu je tuženi isplaćivao po osnovu smenskog rada. Pobijanom odlukom odbijen je i zahtev za isplatu naknade regresa za godišnji odmor, kao i naknade na ime troškova ishrane u toku rada, uz zaključak sudova da su ovi troškovi tužiocu isplaćivani pravilno, kroz cenu rada, a prema opštim aktima tuženog.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje da je pobijana odluka doneta uz pogrešnu primenu materijalnog prava.

Naime, odredbom člana 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu (“Službeni glasnik RS” br.24/05, 61/05), propisano je da zaposleni ima pravo na uvećanu zaradu u visini utvrđenoj opštim aktom i ugovorom o radu, i to za rad noću i rad u smenama, ako takav rad nije vrednovan pri utvrđivanju osnovne zarade - najmanje 26% od osnovice. Ako su se istovremeno stekli uslovi po više osnova utvrđenih u stavu 1. ovog člana, primenom stava 2. istog člana, procenat uvećane zarade ne može biti niži od zbira procenata po svakom od osnova uvećanja, dok je stavom 4. određeno da osnovicu za obračun uvećane zarade čini osnovna zarada utvrđena u skladu sa zakonom, opštim aktom i ugovorom o radu.

Kolektivnim ugovorom tuženog (“Službeni glasnik RS” br.84/02, … 46/11), određeno je da se osnovna zarada zaposlenog utvrđuje na osnovu osnovne zarade i ostvarenih rezultata rada (član 58. Kolektivnog ugovora), pri čemu osnovna zarada predstavlja proizvod vrednosti radnog časa, koeficijenta posla utvrđenog u Prilogu 1. Kolektivnog ugovora i prosečnog mesečnog fonda časova rada od 174 časa (član 59.). Primenom člana 65. stav 1. tačka 4. KU, zaposleni ima pravo i na uvećanu zaradu za rad u smenama u turnusu u visini od 2% osnovne zarade, a prema tački 5. istog člana, u visini od 4% za rad u turnusu za zaposlene koji neposredno učestvuju u vršenju železničkog saobraćaja.

Iz utvrđenog činjeničnog stanja proizlazi da je tužilac svoj posao obavljao u turnusu, u skladu sa Uputstvom tuženog o organizaciji i evidenciji radnog vremena od 13.01.2003. godine, kojim je rad u turnusu definisan kao rad u smenama gde se poslovi neprekidno odvijaju 24 sata dnevno, a prema članu 10. ovog Uputstva, zaposlenima koji rade u turnusu smene traju 12 ili 8 časova, a voznom osoblju koje se uzastopno smenjuje, smene traju u skladu sa potrebama železničkog saobraćaja. Imajući ovo u vidu Vrhovni kasacioni sud nalazi da je pogrešan pravni zaključak nižestepenih sudova da se u konkretnom slučaju ne radi o smenskom radu, zbog čega pogrešno nalaze i da tužiocu ne pripada pravo na razliku u zaradi po osnovu smenskog rada.

Naime, smenski rad predstavlja način organizacije rada u kome radnici smenjuju jedni druge na istom radnom mestu u skladu sa određenim obrascem, uključujući obrazac rotiranja, koji može biti neprekidan ili sa prekidima (kontinuiran ili diskontinuiran), što iziskuje potrebu da zaposleni radi u različito vreme tokom određenog perioda dana ili noći. Imajući u vidu da se i pod turnusom podrazumeva utvrđen red po kome više lica jedno za drugim obavljaju neki posao radeći naizmenično i smenjujući se, kako to određuje i navedeno Uputstvo tuženog, proizlazi da između ova dva pojma nema nikakve razlike i predstavljaju sinonime.

U konkretnom slučaju, tužilac je poslove u vršenju železničkog saobraćaja obavljao tako što se, na istom poslu, smenjivao sa drugim mašinovođama prema unapred utvrđenom redosledu – mesečnom planu rada, što znači da se radi o smenskom radu, za šta mu pripada uvećana zarada po osnovu smenskog rada, u skladu sa članom 108. stav 1. tačka 2. Zakona o radu, što dalje znači da ima pravo na razliku između već isplaćenog uvećanja od 2% odnosno 4% i pripadajućeg uvećanja od 26%, kao minimuma uvećanja koji poslodavac mora ispoštovati. Pri tom, okolnost što je opštim aktom tuženog zaposlenima po osnovu smenskog rada priznato uvećanje u visini od svega 4%, ne čini njegov zahtev neosnovanim, s obzirom da se opštim aktom poslodavca zaposlenom ne može priznati manje prava nego što to zakon predviđa.

Međutim, tužilac je tužbu za isplatu razlike u zaradi, kako po ovom osnovu tako i po osnovu naknade za topli obrok i regres za korišćenje godišnjeg odmora, podneo 02.11.2010. godine, a njegovo potraživanje se odnosi na period od marta 2005. godine. Imajući ovo u vidu, kao i da je odredbom člana 196. Zakona o radu propisano da sva novčana potraživanja iz radnog odnosa zastarevaju u roku od 3 godine od dana nastanka obaveze, Vrhovni kasacioni sud nalazi da je osnovan prigovor zastarelosti koji je tuženi istakao u toku postupka, te da je zastarelo potraživanje tužioca koje se odnosi na period od marta 2005. godine zaključno sa potraživanjem za oktobar 2007. godine, što i njegov tužbeni zahtev, kao i reviziju u tom delu, čini neosnovanim, pa je, primenom člana 405. stav 1. ZPP, odlučeno kao u stavu drugom izreke.

Potraživanje tužioca u preostalom delu zahteva, koje se odnosi na isplatu razlike između isplaćenih iznosa zarade i zarade sa uvećanjem od 26%, i to za period od novembra 2007. do aprila 2013. godine (zaključno sa martom 2013. godine), u ukupnom iznosu od 318.180,12 dinara, osnovano je. Međutim, kako su nižestepeni sudovi, zbog pogrešne primene materijalnog prava odbili tužbeni zahtev i u ovom delu, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 407. stav 1. ZPP, preinačio nižestepene odluke i delimično usvojio tužbeni zahtev – za 318.180,12 dinara sa pripadajućom kamatom, odnosno odlučio kao u stavu trećem izreke.

Vrhovni kasacioni sud nalazi da se osnovano revizijom ukazuje da je pobijanom odlukom pogrešno primenjeno materijalno pravo i prilikom odlučivanja o zahtevu tužioca za isplatu naknade za ishranu u toku rada i na ime regresa za korišćenje godišnjeg odmora.

Naime, Zakonom o radu predviđeno je pravo zaposlenog na naknadu troškova u vezi sa radom, a Zakonom o izmenama i dopunama Zakona o radu (“Službeni glasnik RS” br.61/05), koji se primenjuje od 01.01.2006. godine, predviđeno je i pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora (član 118. tačka 5. i 6.), koji moraju biti iskazani u obračunskoj listi za sve zaposlene. Dakle, počev od 01.01.2006. godine zaposlenima je dato pravo na naknadu troškova za ishranu u toku rada i za regres za korišćenje godišnjeg odmora, a poslodavcima je dato pravo da svojim aktom utvrde visinu tih naknada. Međutim, u konkretnom slučaju tuženi u toku postupka nije dostavio sudu akt o visini ovih naknada, kao ni sudskom veštaku radi izrade nalaza i mišljenja, iz čega se osnovano može zaključiti da isti nije ni doneo. Pri tom, visina troškova na ime regresa za godišnji odmor i na ime troškova ishrane u toku rada, mora biti određena linearno za sve zaposlene, odnosno ovi troškovi moraju biti isplaćeni svim zaposlenima u istom iznosu, bez obzira na stručnu spremu, zvanje i radno mesto. Imajući ovo u vidu, ne može se prihvatiti ni navod tuženog, kao ni zaključak nižestepenih sudova, da su zaposlenima, pa i tužiocu, ovi troškovi isplaćeni kroz visinu cene rada, s obzirom da tuženi nije mogao da se izjasni o njihovoj visini, niti je iznos naknade za regres i tzv. topli obrok iskazao u platnoj listi zaposlenih (pa i tužioca), kako je to predviđeno Zakonom o radu (član 105. stav 1. u vezi sa članom 121. stav 1). Na osnovu iznetog, moglo bi se zaključiti da je tuženi u pogledu isplate navedenih naknada, citirane zakonske odredbe primenjivao na štetu tužioca.

Kako je zbog pogrešne primene materijalnog prava činjenično stanje ostalo nepotpuno utvrđeno u ovom delu, zbog čega nije bilo uslova da se pobijana odluka preinači, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 407. stav 2. ZPP, odlučio kao u stavu četvrtom izreke.

U ponovnom postupku prvostepeni sud će utvrditi činjenično stanje, imajući u vidu primedbe iz ovog rešenja, a potom doneti pravilnu i zakonitu odluku.

Predsednik veća – sudija

Vesna Popović,s.r.