U IME NARODA

Vrhovni kasacioni sud, u veću sastavljenom od sudija: Slađane Nakić Momirović, predsednika veća, Marine Milanović i Dragane Boljević, članova veća, u parnici tužilaca mal. AA iz ..., čiji je zakonski zastupnik majka BB i BB iz ..., čiji je punomoćnik Vladimir Panić, advokat iz ..., protiv tuženog VV iz ..., radi delimičnog lišenja roditeljskog prava i izmene odluke o izdržavanju, odlučujući o reviziji tužilaca izjavljenoj protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 337/21 od 10.09.2021. godine, u sednici održanoj dana 14.04.2022. godine, doneo je

P R E S U D U

ODBIJA SE kao neosnovana revizija tužilaca izjavljena protiv presude Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 337/21 od 10.09.2021. godine.

O b r a z l o ž e nj e

Presudom Osnovnog suda u Kraljevu P2 494/20 od 28.05.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijen je tužbeni zahtev tužilaca kojim su tražili da se tuženi delimično liši roditeljskog prava u odnosu na mal. AA i to u delu davanja saglasnosti za promenu prebivališta deteta, preduzimanja većih medicinskih zahvata nad detetom, upravljanje i raspolaganje imovinom deteta, regulisanje izdavanja putne isprave i isprave za putovanje deteta sa trećim licem van Republike Srbije. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da na ime svog doprinosa za izdržavanje mal. AA plaća mesečno 30% od zarade koju ostvaruje kod ..., umanjene za poreze i doprinose za obavezno socijalno osiguranje, počev od 28.05.2021. godine, pa ubuduće, dok za to postoje zakonski uslovi, svakog 05og a najkasnije do 15og u mesecu za prethodni mesec, na tekući račun zakonskog zastupnika maloletnog deteta, majke BB. Stavom trećim izreke, odbijen je kao neosnovan višak tužbenog zahteva kojim je traženo da se obaveže tuženi da na ime izdržavanja maloletnog tužioca plaća mesečno 20% od svoje mesečne zarade preko dosuđenog iznosa u stavu drugom izreke i na ime potraživanja novčanog iznosa na ime izdržavanja za period od 21.11.2018. godine do 28.05.2021. godine sa zakonskom zateznom kamatom od dospelosti svake pojedinačne mesečne rate do konačne isplate. Stavom četvrtim izreke, navedenom presudom izmenjena je presuda Osnovnog suda Kraljevu P2 270/12 od 29.05.2014. godine, u delu stava drugog izreke, koja se odnosi na izdržavanje maloletnog deteta, dok je u preostalom delu presuda ostala nepromenjena. Stavom petim izreke, određeno je da svaka stranka snosi svoje troškove parničnog postupka.

Presudom Apelacionog suda u Kragujevcu Gž2 337/21 od 10.09.2021. godine, stavom prvim izreke, odbijena je kao neosnovana žalba tužilaca i potvrđena presuda Osnovnog suda u Kraljevu P2 494/20 od 28.05.2021. godine, u stavu prvom i petom izreke. Stavom drugim izreke, ukinuta je navedena prvostepena presuda, u delu stava trećeg izreke, kojim je odbijen kao neosnovan višak tužbenog zahteva kojim je traženo da se tuženi obaveže da na ime svog doprinosa za izdržavanje mal. AA plaća mesečno 20% od svoje mesečne zarade preko dosuđenog iznosa u stavu drugom izreke i u tom delu tužba tužilaca odbačena. Stavom trećim izreke, preinačena je prvostepena presuda u preostalom delu stava trećeg izreke, tako što je tuženi obavezan da za izdržavanje maloletnog tužioca plaća mesečno još 10% od zarade koju ostvaruje kod ..., umanjene za poreze i doprinose za obavezno socijalno osiguranje, pored iznosa dosuđenog presudom Osnovnog suda u Kraljevu P2 270/12 od 29.05.2014. godine, za period od 21.11.2018. godine do 27.05.2021. godine, sa zakonskom zateznom kamatom na dosuđeni iznos u ovom stavu i stavu drugom izreke, počev od dospelosti svake pojedinačne mesečne rate do konačne isplate. Stavom četvrtim izreke, odbijen je zahtev tužilaca za naknadu troškova drugostepenog postupka.

Protiv pravnosnažne presude donete u drugom stepenu, tužioci su izjavili reviziju, pobijajući je u delu koji se odnosi na delimično lišenje roditeljskog prava, zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno i nepotpuno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava, kako to proizlazi iz sadržine revizije.

Ispitujući pravilnost pobijane odluke u smislu člana 408. Zakona o parničnom postupku („Sl. glasnik RS“ broj 72/11...18/20) Vrhovni kasacioni sud je ocenio da revizija tužilaca nije osnovana.

U postupku nije učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 2. Zakona o parničnom postupku, na koju Vrhovni kasacioni sud pazi po službenoj dužnosti. Revizijom tužilaca ukazuje se na bitnu povredu odredaba parničnog postupka iz člana 374. stav 2. tačka 12. ZPP, zbog koje se revizija, u skladu sa članom 407. stav 1. tačka 1. do 3. ZPP, ne može izjaviti.

Prema utvrđenom činjeničnom stanju, presudom Osnovnog suda u Kraljevu P2 270/12 od 29.05.2014. godine, mal. tužilac AA, poveren je na samostalno vršenje roditeljskog prava majci, tužilji BB, a tuženi obavezan da doprinosi izdržavanju maloletnog deteta. Iz prethodnog braka tužilja ima troje punoletne dece. Nije zaposlena, ali se formalno vodi kao radnik SO ... . Tužilja ne poseduje nepokretnu imovinu. Tuženi je zaposlen u ... . Ranije je živeo kao podstanar, a sada živi u porodičnoj kući u ... sa majkom. Prema nalazu i mišljenju Centra za socijalni rad Kraljevo, svrsishodno je tuženog delimično lišiti roditeljskog prava i to u delu koji se odnosi na davanje saglasnosti za promenu prebivališta deteta, imajući u vidu da bez toga majka deteta nije u mogućnosti da reguliše status maloletnog deteta i ostvari druga prava iz oblasti dečije i socijalne zaštite, kao i u delu preduzimanja većih medicinskih zahvata i putovanja deteta van Srbije sa trećim licima, kako bi se sprečile poteškoće u ostvarivanju saradnje roditelja, jer nesaradnja traje godinama i moguć je rizik od opstrukcije. Centar je mišljenja da se majka do sada eksponirala kao angažovani roditelj, ali nije dala dozvolu detetu da relaciju sa ocem gradi spontano i u skladu sa roditeljskim kapacitetima oca. U aktuelnoj situaciji značaj figure oca za mal. AA je nedovoljan, čime se narušava autoritet oca i njegov sadašnji i budući značaj u životu deteta, te je potrebno da se relacija dečaka sa ocem očuva i unapredi, ali je potrebno značajno veće i posvećenije angažovanje oca, odnosno oba roditelja.

Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, nižestepeni sudovi su odbili tužbeni zahtev koji se odnosi na delimično lišenje roditeljskog prava tuženog iz razloga što u konkretnom slučaju nisu ispunjeni uslovi za delimično lišenje propisani odredbom člana 82. Porodičnog zakona, jer nije dokazana nesavesnost oca u svakom od konkretnih prava ili dužnosti iz sadržine roditeljskog prava koje opravdava izricanje mere lišenja.

Po oceni Vrhovnog kasacionog suda, pravilno je drugostepeni sud primenio materijalno pravo odbijanjem tužbenog zahteva da se tuženi delimično liši roditeljskog prava.

Članom 6. Porodičnog zakona („Službeni glasnik RS“ br. 18/05, 72/11, 6/15), između ostalog, propisano je da je svako dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta u svim aktivnostima koje se tiču deteta, a država ima obavezu da preduzme sve potrebne mere za zaštitu deteta, kao i da poštuje, štiti i unapređuje prava deteta. Članom 78. istog zakona, propisano je da roditelj koji ne vrši roditeljsko pravo ima pravo i dužnost da izdržava dete, da sa detetom održava lične odnose i da o pitanjima koja bitno utiču na život deteta odlučuje zajednički i sporazumno sa roditeljem koji vrši roditeljsko pravo (stav 3). Pitanjima koja bitno utiču na život deteta, u smislu ovog zakona, smatraju se naročito: obrazovanje deteta, preduzimanje većih medicinskih zahvata nad detetom, promena prebivališta deteta i raspolaganje imovinom deteta velike vrednosti (stav 4). Odredbom člana 82. stav 3. PZ, propisano je da roditelj koji nesavesno vrši prava ili dužnosti iz sadržine roditeljskog prava može biti delimično lišen roditeljskog prava i to prava na održavanje ličnih odnosa sa detetom i prava da odlučuje o pitanjima koja bitno utiču na život deteta.

Članom 4. stav 3. Zakona o prebivalištu i boravištu građana („Službeni glasnik RS“, broj 87/11), propisano je da ako roditelji nemaju istu adresu stanovanja, prijavu ili odjavu prebivališta za maloletno lice podnosi jedan od roditelja uz saglasnost drugog roditelja ili roditelj koji u skladu sa zakonom samostalno vrši roditeljsko pravo.

Odredbom člana 29. stav 1. Zakona o putnim ispravama (''Sl. glasnik RS'' broj 90/07...81/19), propisano je da za maloletno lice zahtev za izdavanje putne isprave podnosi jedan roditelj, uz pismenu saglasnost drugog roditelja, odnosi drugi zakonski zastupnik ili staratelj. Prema stavu 2. tačka 2. iste odredbe, izuzetno putna isprava će se izdati maloletnom detetu bez saglasnosti iz stava 1. ovog člana i u slučaju kada je jednom od roditelja odlukom suda dodeljeno starateljstvo nad maloletnim licem.

Imajući u vidu citirane zakonske norme, kao i činjenicu da je pravosnažnom presudom Osnovnog suda u Kraljevu P2 270/12 od 29.05.2014. godine, mal. AA poveren majci-tužilji na samostalno vršenje roditeljskog prava, to tužilja, kao roditelj koji samostalno vrši roditeljsko pravo, ima mogućnost da bez saglasnosti tuženog izvrši prijavu prebivališta mal. deteta, reguliše izdavanja putne isprave i isprave za putovanje deteta sa trećim licem van Republike Srbije, kao i da sa njim pređe državnu granicu. Zbog navedenog, odbijanje (nepotrebne) saglasnosti tuženog za prijavu prebivališta i izdavanje navedenih putnih isprava zajedničkom mal. detetu, ne može se smatrati nesavesnim vršenjem prava i dužnosti iz sadržine roditeljskog prava i razlogom da se tuženi delimično liši roditeljskog prava.

Nadalje, sud u sporu za zaštitu prava deteta i u sporu za vršenje odnosno lišenje roditeljskog prava uvek je dužan da se rukovodi najboljim interesom deteta, a pre donošenja odluke o zaštiti prava deteta odnosno vršenju ili lišenju roditeljskog prava sud ima obavezu da zatraži nalaz i stručno mišljenje od organa starateljstva i druge specijalizovane ustanove, što je u konkretnom slučaju i učinjeno. Najbolji interes deteta je pravni standard koji se procenjuje na osnovu niza objektivnih i subjektivnih okolnosti, a u svakom slučaju elementi za procenu najboljeg interesa deteta obuhvataju između ostalog mišljenje deteta, očuvanje porodične sredine i održavanje odnosa, ali i zdravlje, briga, zaštita i sigurnost deteta. Interes maloletnog deteta je da se između njega i roditelja sa kojim ne živi razvije odnos ljubavi, poverenja, međusobnog uvažavanja, privrženosti, poštovanja ličnosti i dostojanstva, pa je stoga svako dužan da se rukovodi tim interesom u svim aktivnostima koji se tiču deteta.

Zahtev tužilje za delimično lišenje roditeljskog prava tuženog u odnosu na mal. AA zasniva se još i na tome što tuženi ne održava kontakte sa detetom. Međutim, kod činjenice da iz samog nalaza i mišljenja Centra za socijalni rad proizlazi da se ne može tuženom pripisati u isključivu krivicu neodržavanje ličnih odnosa sa detetom, kod konstatacije da majka detetu nije dala dozvolu da relaciju sa ocem gradi spontano i u skladu sa roditeljskim kapacitetima oca, to tuženi nije ispoljio nesavesnost u vršenju prava ili dužnosti iz sadržine roditeljskog prava, te se nije stekao razlog za delimično lišenje roditeljskog prava tuženog ni iz ovog razloga. Osim toga, ne bi bilo u najboljem interesu deteta tuženog delimično lišiti roditeljskog prava kod činjenice da je mišljenje samog organa starateljstva da je značajno da se relacija dečaka sa ocem očuva i unapredi. Lišenjem roditeljskog prava, čak i samo delimično, bio bi još više narušen autoritet i figura oca kod mal. deteta, a tuženi onemogućen da se posvećenije angažuje brizi deteta, što je pravilan zaključak i nižestepenih sudova. Pored navedenog, kod činjenice da je mal. tužilac dobrog zdravstvenog stanja i ne poseduje imovinu, pravilan je zaključak nižestepenih sudova da je nesvrsishodno lišenje roditeljskog prava tuženog u delu davanja saglasnosti za preduzimanja većih medicinskih zahvata nad detetom i upravanje i raspolaganje imovinom deteta.

U većem delu navodi revizije tužilaca se neposredno ili posredno odnose na sprovedeni dokazni postupak i ocenu dokaza, te upućuju na pogrešno i nepotpuno utvrđeno činjenično stanje. Takvi navodi nisu posebno razmatrani budući da u smislu člana 407. stav 2. ZPP ne predstavljaju dozvoljen revizijski razlog. Istovremeno ne dovode u sumnju pravilnost presuđenja i primenu materijalnog prava sadržanog u odredbama Porodičnog zakona.

Na osnovu izloženog, Vrhovni kasacioni sud je primenom člana 414. stav 1. ZPP doneo odluku kao u izreci presude.

Predsednik veća - sudija

Slađana Nakić Momirović,s.r.

Za tačnost otpravka

Upravitelj pisarnice

Marina Antonić